زيادت بودى بستدندى و آنكه كم بودى بدادندى . و ايشان را درم بودى و نسختندى ، و هر گاه كه درم بدادندى لختى از وى ببريدندى از گرداگرد آن چنان كه پيدا نبودى و كم شدى .
و محمّد بن جرير ايدون گويد كه اهل آن مدين ديگر بودند و اصحاب الايكه ديگر ، و شعيب بدان هر دو شهر پيغامبر بود ، و نه چنين است كه او گفته است . و اندر تاريخ ايدون است كه اصحاب الايكه اهل مدين بودند ، و اين قول درستتر است .
نبينى كه خداى عزّ و جلّ مدين را نام كرد و ايشان را به نقصان ترازو و پيمانه صفت كرد و ايدون گفت : * ( وَإِلى مَدْيَنَ أَخاهُمْ شُعَيْباً قال يا قَوْمِ اعْبُدُوا الله ما لَكُمْ من إِله غَيْرُه وَلا تَنْقُصُوا الْمِكْيالَ وَالْمِيزانَ 11 : 84 ) * . ديگر گفت : * ( كَذَّبَ أَصْحابُ الأَيْكَةِ الْمُرْسَلِينَ . ) * * ( إِذْ قال لَهُمْ شُعَيْبٌ أَ لا تَتَّقُونَ . إِنِّي لَكُمْ رَسُولٌ أَمِينٌ . فَاتَّقُوا الله وَأَطِيعُونِ . وَما أَسْئَلُكُمْ عَلَيْه من أَجْرٍ إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلى رَبِّ الْعالَمِينَ . أَوْفُوا الْكَيْلَ وَلا تَكُونُوا من الْمُخْسِرِينَ . وَزِنُوا بِالْقِسْطاسِ الْمُسْتَقِيمِ . وَلا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْياءَهُمْ وَلا تَعْثَوْا في الأَرْضِ مُفْسِدِينَ 26 : 176 - 183 ) * . پس پديد آمد كه اين هر دو گروه يكى بودند به يك شهر .
و بدين قصّهء شعيب يكى نكته اندر است از معنى لغت ، و آن آن است كه چون خداى عزّ و جلّ قوم نوح را ياد كرد ، نوح را برادر ايشان خواند و عاد و ثمود را و لوط را همچنين . و اين همه برادران به قرابت است و به نسبت نه برادرى به دين . پس چون شعيب را ياد كرد ايدون گفت : * ( كَذَّبَ أَصْحابُ الأَيْكَةِ الْمُرْسَلِينَ . إِذْ قال لَهُمْ شُعَيْبٌ 26 : 176 - 177 ) * . و نگفت : اخُوهُم ، زيرا كه شعيب نه از قبيلهء ايشان بود و نه از قرابت [ a 47 ] ايشان ، از بهر آن برادر نخواند . پس شهر را نام برد و او را برادر ايشان خواند ، و اين معنيى هست از جهت لغت سخت نيكو از ايشان كه اندر معانى قرآن سخن گفتند .
پس خداى عزّ و جلّ به قرآن اندر گفت آنكه قوم شعيب را بخواند و آن مناظره ها كه ميان قومش و او رفت ، آنچه ايشان گفتند و آنچه او جواب گفت : * ( وَإِلى مَدْيَنَ أَخاهُمْ شُعَيْباً 11 : 84 ) * . گفت : شعيب را به اهل مدين فرستادم و به قوم مدين .
* ( قال يا قَوْمِ اعْبُدُوا الله ما لَكُمْ من إِله غَيْرُه 11 : 84 ) * . ايشان را گفت : اى قوم ! خداى را عزّ و جلّ بپرستيد كه بجز الله هيچ خداى نيست . * ( وَلا تَنْقُصُوا الْمِكْيالَ وَالْمِيزانَ إِنِّي ) *

246