كتاب تفسير طبرى در سال 270 بپايان رسيد و به زودى صيت شهرت و آوازهء آن در ممالك غربى و شرقى اسلام بلند شد و تمام كتب و آثار ديگر طبرى تحت الشعاع آن قرار گرفت . [1] فقها و علماى شهرهاى مختلف ، كتاب مذكور را قرائت و مطالعه كردند و همگى تصديق كردند كه اين كتاب بر ساير آثار و مؤلفات طبرى برترى و فضيلت دارد .
ابو جعفر طبرى خود دربارهء اين اثر نفيس چنين گفته است :
« . . . از زمان كوچكى اين معنى بذهن من خطور كرده بود . . . سه سال پيش از آنكه بتأليف تفسير خود بپردازم ، با خداى استخاره كردم و ازو مدد خواستم و آنگاه به نوشتن پرداختم و خدا مرا در تأليف آن يارى كرد . . . » نوشته‌اند كه يكى از بزرگان در خواب ديد كه گويا در مجلس درس ابو جعفر طبرى نشسته است و مردم برو كتاب تفسير ميخوانند . درين ميان شنيد كه هاتفى در ميان زمين و آسمان ميگويد : « هر كس ميخواهد قران را چنانكه نازل شده است بشنود بايد اين كتاب را گوش دهد . » ابو بكر بن مجاهد همواره مقام بلند طبرى را در علوم ستايش ميكرد و ميگفت كتابى در تفسير مانند كتاب طبرى نوشته نشده است و همو ميگفت : « هيچكس را در محراب نماز از ابو جعفر طبرى عالمتر بقرائت قران نديدم » صاحب قاموس الاعلام گفته است : « كتاب تفسير حاوى مطالبى است كه حكايت از فراوانى علم و تحقيق و تتبع طبرى مىكند . » چگونگى تأليف تفسير بزرگ طبرى در كتاب تفسير نخست بر عادت و رسم مؤلفان اسلامى خطبه‌اى در ستايش خداى يگانه و نعت پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله و خاندان و عترت آن بزرگوار آورده ، آنگاه شرحى دربارهء اختصاصات و مزاياى قرآن مجيد از بلاغت و فصاحت و اعجاز ذكر كرده است . پس از آن شرحى بعنوان مقدمه دربارهء تفسير قرآن و انواع و اقسام

[1] متفكران اسلام )

79