إسم الكتاب : يادداشتهاى استاد مطهرى ( فارسي ) ( عدد الصفحات : 516)

از يك صفت خاص و استعداد خاص انتزاع مىشود [1] ؟ ديگر اينكه چرا آزادى لازم الاحترام است ؟
تثليث اقسام بالا با اين كه « ميان عدم و وجود درواقع فاصله نيست » منافات ندارد .
2 . آيا آزادى از مختصات انسان است ؟ چرا انسان فقط ، از اين موهبت خود را بهره مند مىداند ؟ آيا حيوانها مثل اين مرغها و آهوها و گوسفندها نمىتوانند ادعا كنند كه ما هم آزاديم ؟ آيا اگر مثل اخوان الصفا انسان و حيوان را با هم به محاكمه دعوت كنيم انسان جوابى دارد ؟ .
3 . مىگويند آزادى حق است ، حق غيرقابل سلب ، ديگرى نمىتواند به هيچ وجه آن را سلب كند ( البته عملًا مىتواند ، يعنى حق سلب كردن ندارد و [ حق ] انتقال دادن به خود را و يا معدوم كردن وغيرقابل استفاده كردن آن را ندارد ) ، خود شخص نيز نمىتواند آزادى خود را بفروشد يا ببخشد [2] ، خواه آزادى در مقابل مملوكيت را به اينكه خود را برده كند و خواه آزادى اجتماعى را به اينكه مثلًا به اختيار خود حق حاكميت را از خود سلب كند . دليل اين مطلب چيست ؟ .
4 . مىگويند آزادى را هيچ چيز نمىتواند محدود كند مگر آزادى ديگران ، يعنى آزادى در همه چيز براى انسان هست و هيچ حدى ندارد مگر آنكه به آزادى ديگران لطمه وارد آيد .
لازمهء اين سخن اين است كه حتى مصالح خود فرد و مصالح اجتماع نيز نمىتواند آزادى افراد را تحديد كند .
اين مطلب در اخلاق جنسى و آزادى معاشرت مرد و زن جارى

[1] . و آيا آزادى از مفاهيم حقيقى است و به اصطلاح از حقايق است كه جزء مسائل نظرى است و از مسائلى است كه دربارهء آنها مفهوم « است » صادق است ، يا از مفاهيمى است كه دربارهء آنها مفهوم « بايد » صادق است يعنى از مفاهيم عملى و جزو حكمت عملى است ؟ حق اين است كه آزادى از مفاهيم عملى است ولى منشأ انتزاع آن حقيقتى نظرى و آن استعداد طبيعى است .
[2] . اما مىتواند معاوضه كند ، زيرا مىتواند به واسطهء آزادى ديگران از آن صرف نظر كند .

71