مىشود . از اين رو افراد بشر كه مانند ساير موجودات به اصطلاح « كائنه » به علل عَرْضى نيازمندند ، از جمله علل عرضى خود انسانهاى ديگر مىباشند . اما حيوانات در ميان علل عرضى به افراد خودشان نيازمند نيستند ، آنها به تجمع و استفاده از يكديگر نيازمند نيستند و انسان نيازمند است به تجمع و استفاده از ديگران ، هم در ناحيه علم و هم در ناحيه عمل يعنى تمايلات خُلقى و اكتسابى . در ورقه هاى « اخلاق اسلامى » و هم در دفتر « قرائت » سالمندان در سرّ « بعثت لاتمّم مكارم الاخلاق » در همين زمينه بحث كرده‌ايم . ضمناً ملاك مدنى بالطبع بودن انسان كه به دست آيد ، ملاك نيازمندى به هدايت وحى و تربيت پيغمبران نيز به دست مىآيد .
رجوع شود به ورقه هاى « يادداشتهايى درباره زن » ، نمره 5 ، متن و حاشيه . در آنجا از راه اينكه انسان ، هم احتياج دارد كه دوست داشته باشد و هم احتياج دارد كه او را دوست بدارند ، اين مدعا اثبات شده است .
رجوع شود به ورقه هاى « عدالت اجتماعى » بحث اينكه آيا زندگى انسان تعاونى و اجتماعى است نه انفرادى و تنازعى ، اما زندگى حيوانها تنازعى است و لازمه اش اين است كه ضعيف از ميان برود و قوى بماند ريشه جنايات و كشمكشها اصل تنازع بقاست و ريشه تنازع بقا در انسانها مالكيت فردى است ، پس براى وصول به واقعيت زندگى تعاونى يعنى اجتماعى بايد ريشه تنازع بقا را كه مالكيت فردى است از بين برد ؟ ! يا اينطور نيست نه تنازع بقا لازمه مالكيت فردى است و نه مالكيت فردى يگانه زمينه تنازع بقاست ( زيرا منافع انسان منحصر به امور اقتصادى نيست . خود سوسياليستها و كمونيستها بر سر مقام و پست هميشه رقابت و تنازع دارند ) و نه مالكيت اشتراكى تعاون واقعى است تعاون واقعى عاطفى است نه اجبارى .

370