مولوى مىگويد :
< شعر > پيل بايد تا چو خُسبد اوستان خواب بيند خطهء هندوستان خر نبيند هيچ هندستان به خواب كو ز هندستان نكرده است اغتراب < / شعر > در ( عدل الهى ) گفته‌ايم كه همانطور كه رؤيا نمود ملكات و حالاتى است كه در بيدارى پيدا شده است آرزوى خلود نيز نمود واقعيت نيستى ناپذير و جدا شده از اصل خود است و به تعبير قرآن روح الهى است كه جدا شده است .
بوعلى مىگويد : هبطت اليك من المحل الارفع - ورقاء ذات تعزّز و تمنّع ( رجوع شود به ورقه هاى « انسان كامل - درد داشتن » و ورقه هاى « درد داشتن » ، داستان بسيار عالى مولوى راجع به عابدى كه الله مىگفت و شيطان بر او ظاهر شد و وسوسه كرد و گفت : اينهمه الله ، كو يك لبيك ؟ و آمدن خضر به خواب او و رساندن پيام حق به او كه :
< شعر > نى كه آن الله تو لبيك ماست آن نياز و سوز و دردت پيك ماست حيله ها و چاره جوييهاى تو جذب ما بود و گشاد آن پاى تو درد آمد بهتر از ملك جهان تا بخوانى تو خدا را در نهان زان كه درد و رنج و بار اندهان شد نصيب دوستانش در جهان خواندن بىدرد از افسردگى است خواندن با درد از دلبردگى است آن كشيدن زير لب آواز را ياد كردن مبدأ و آغاز را < / شعر > سنايى :
< شعر > راه از اين و آن نبايد جست درد ، خود رهنماى مقصد توست < / شعر >

333