القضاء را آورده است . از محدثين تنها فيض كاشانى در ( وافى ) كتاب الجهاد و كتاب امر به معروف و كتاب حدود و تعزيرات را « كتاب الحسبة » خوانده است ، متأخرين فقها اخيراً شؤونى را كه فقيه ولايت دارد « امور حسبيه » خوانده‌اند . و چون امور حسبيهء مصطلح اخير همه امورى است كه نيازمند به اجازه حاكم شرعى است بر خلاف امر به معروف كه اگر پاى جرح و قتل نباشد نيازمند به اجازه حاكم نيست ، بايد گفت امور حسبيه منهاى حسبه . مرحوم نراقى كه شؤون ولايت فقيه را در ( عوائد ) احصا كرده است امر به معروف را جزء اين شؤون نياورده است .
ظاهراً علت اينكه اين امور را « امور حسبيه » خوانده‌اند اين است كه در اجراى همهء آنها قصد قربت معتبر است [1] . علت ديگرى ما تاكنون كشف نكرده‌ايم .
25 . ماوردى در ( الاحكام السلطانية ) كارهاى محتسب را تقسيم كرده به كارهايى كه صرفاً حق الله است مثل مواظبت بر اقامه جمعه و عدم ترك نماز ، و كارهايى كه حق مردم است مثل آب شهر ، وضع حصار شهر ، رسيدگى به ابن السبيل ، و كارهايى كه مشترك است مثل وادار كردن و وسيله فراهم كردن براى زنان بىشوهر كه شوهر كنند و رعايت عدّه زنها و حقوق بردگان و علوفه بهائم و زياد بارنكردن بهائم و امر لقيطها يعنى گمشده ها . رجوع شود .
26 . عطف به نمره 23 ، شهيد اول در ( دروس ) مىگويد :
« والحدود و التعزيرات الى الامام و نائبه ولو عموماً ( نائب عام ) فيجوز فى حال الغيبة للفقيه الموصوف بما يأتى فى القضاء اقامتها مع المكنة و يجب على العامة تقويته . »

[1] . ( نهج البلاغه ) ج 2 ، ص 76 : « فأين المحتسبون » . در پاورقى مىنويسد : « اين الذين يجاهدون حسبة لله » . در جلد دوم ( سيره ) ابن هشام ، غزوه تبوك ، اين كلمه به همين معنى آمده است . امام حسين در روز عاشورا مىفرمود : * ( عندا لله احتسب .

257