ظاهراابوحنيفه معتقد به قيام بوده و پيروى هر امام قائم به سيف را واجب مىدانسته و لهذا گفته شده كه او زيدى مذهب بوده ( رجوع شود به تاريخ مفصل زندگانى وى ) . و اما مطابق آنچه در كتاب ( الشيعة والحاكمون ) ص 22 مىنويسد مالك و شافعى و احمد و حسن بصرى و مرجئه قيام در مقابل حكام جور را جايز نمىدانسته‌اند . البته عقيدهء خوارج بر وجوب قيام بوده . كلمهء خوارج و فلسفهء وجودى خوارج قيام است . اما در شيعه : وضع مبهمى پيدا شده از طرفى از نظر كلى در فقه شيعه قيام در برابر حكومت جور لازم است ( قيام حسينى نمونهء آن است ) ولى از طرفى به واسطه مربوط كردنش به شؤون امام فعلًا به صورتى درآمده كه در هيچ يك از مذاهب اسلامى قيام در مقابل حكام جور جدا از مذهب نيست . شايد هم ظاهر سيرت ائمه بعدى و همچنين اخبارى كه در محكوم ساختن بعض قيامها رسيده در اين جهت تأثير داشته باشد ولى ما در سخنرانى 25 شوال 1381 تحت عنوان « مقايسه اى بين سيرت امام صادق و سيرت سيدالشهداء » اين تعارض را حل كرديم و در دفتر 83 ، احوال امام كاظم ، ص 10 يادداشت كرديم كه چنين نبود كه ائمه همهء قيامها را محكوم كرده باشند امر به معروف - احتساب جلد پنجم ( الكامل ) ابن اثير صفحه 21 حوادث سال 146 : ذكر انتقال منصور الى بغداد و كيفية بنائها :
« و قيل ان المنصور كان يتبع من خرج مع ابراهيم بن عبدا لله و كان ابو زكريا يحيى بن عبدا لله محتسب بغداد له مع ابراهيم ميل فجمع جماعة من السفلة . . . » .
ظاهر اين است كه كلمهء « محتسب » عنوان آن وقت ابو زكريا بوده ، اگرچه محتمل است كه اين كلمه را خود ( الكامل )

264