« در چنين زمينه اجتماعى و فرهنگى ، نداى اصلاح ، بخش بزرگى از قدرت و تأثير گذارىاش را از دست داد .
عامه اصلاح طلبان يا خود قدم در راه مدرنيسم و الحاد گذاشتند و يا آنكه گروههاى اصلاح طلبى تشكيل دادند كه تعبيرشان از نقش اصلاح در دنياى جديد به كلى با آنچه منظور سلفيه بود تفاوت داشت .
به نظر مىرسد كه اين گرايشها نتيجه منطقى ايده هايى بودند كه به طور ضمنى در دو جريان اصلى فكر اصلاح از ابتداى قرن بيستم وجود داشتند :
يكى گرايش ليبرالى ( آزاديخواهى ) بود كه هماهنگى و مطابقت كامل زندگى اسلامى را با دنياى مدرن به بهترين نحو تأمين مىكرد .
ديگرى مذهب رسمى بود كه اميد داشت بتواند عليرغم همه مخالفتها و موانع ، پيام اوليه اسلام را در متن تمدن جديد حفظ كند . » اصلاح و تجدد فكر دينى - ليبراليسم مذهبى ص 67 :
« گرايش ليبرالى از قبيل تنى چند از نويسندگان دوره بين جنگ به چشم مىخورد . آنها به گونه اى كم و بيش صريح اظهار مىكردند كه وارثان انديشهء - اگرچه نه انديشهء مذهبى - محمد عبده هستند . .
اين نوع گرايش ليبراليسم با آنكه عناصر و اجزاء تشكيلات سياسى را دربرداشت ، كوشيد تا آموزش سنتى را دگرگون سازد و به اين ترتيب آن جنبه هايى از مذهب را كه از تحول جامعه مسلمان جلوگيرى مىكرد حذف كند . در سطح زندگى مذهبى ، اين گرايش از نوعى تفسير قابل تطبيق و چند پهلوى كتاب آسمانى جانبدارى مىكرد . .
يك تحليل منطقى نشان مىدهد كه اين روند چيزى مشابه تجددطلبى مادى بوده است كه زمانى به شدت از طرف رشيد رضا و ابن باويس و مكاتب وابسته آنها مورد حمله قرار گرفت . »

220