ساعت آشوب بدتر از چهل سال ستمگرى است . » ( اين به يك اعتبار همان بحث « امن » است كه به نحو مبالغه درباره نعمت بودنش بحث مىشود ) .
ص 172 : نظر كواكبى در تقدم آزادى بر نظم .
ص 174 :
« روى هم رفته ( طبايع الاستبداد ) تا آن جا كه به زبانى خطابى از زيانهاى استبداد پرده برمىدارد تضاد آن را با پاره اى از مفاهيم اساسى فكر اسلامى نشان مىدهد ، رساله اى پرارج و روشنگر است ولى به عنوان اثرى كه بخواهد آرمانهاى سياسى اسلام را توضيح دهد و روشن كند كه اسلام خواهان چگونه نظام حكومتى است رساله اى نارساست . » .
از اينجا معلوم مىشود كه مسألهء مهمتر از انتقاد از استبداد ، ارائه نوع نظام حكومت اسلامى است . در پاورقى مىنويسد كه رسالهء ( تنبيه الامة ) مرحوم نائينى بديعتر و منظمتر از ( طبايع الاستبداد ) است اصلاح و تجدد فكر دينى - دردها و نيازهاى مسلمين ص 174 : دربارهء كتاب ( ام القرى ) كه گويا كنگره اى وهمى را ترتيب داده است بحث مىشود .
ص 176 :
دردهاى مسلمين :
« هر يك از نمايندگان كنگرهء مكه در « ام القرى » مسائل جهان اسلامى يا عرب را از ديدگاهى خاص بررسى كرده ، مثلًا در مبحث علل ناتوانى مسلمانان ، يكى از نمايندگان فقط از ستيزه ها و اختلافهاى درونى مسلمانان سخن گفته ، ديگرى نادانى فرمانروايان را علت دانسته ، سومى بر محرومى مسلمانان از آزادى دريغ خورده و

204