ازخودبيگانگى و فطرت عطف به ورقه هاى « روح ، خود واقعى و خود خيالى » و ورقه هاى « فطرت » و ورقه هاى « تربيت و فطرت » ، اگر ما قائل به يك فطرت ذاتى يعنى خواهش ذاتى كمال جوهرى در انسان شديم اساس خود انسان همين خواهش است . خودانديشندگى و خودانتخاب كنندگى و خودآفرينندگى و حتى خودپرستندگى همه وسيله ها و ابزارهايى براى اين خود است كه همان فطرت بازگشت به اصل است . عليهذا در مسألهء از خودبيگانگى تنها توجه به عقل و آزادى كه انسان از اينها بيگانه نشود بدون توجه به فطرت الهى ، نوعى از خودبيگانگى است . بلى بنا بر مسلك حكما انديشيدن غايت كمال انسان است ولى آزاد بودن مسلَّماً وسيله است نه كمال ، همچنان پرستش كه غايتش وصول است و در اينجا عرفا سخنان خاص دارند .

20