برخى : هر دو ، پدر دوقولوىِ اين مكتب هستند .
شمس تبريزى چه كسى بود ؟ از كجا آمده بود ؟ چه گرايش و عقيده‌اى داشت ؟ تابع كدام فرقه بود ؟ پير ، و شيخ او چه كسى بود ؟ چرا ملاّى رومى را منفعل و دگرگون ساخت ؟ مولوى در اين معامله چه داد ، و چه گرفت ؟ چرا ديگران تحت تأثير شمس قرار نگرفتند ؟ و . . .
اينها و سؤال‌هاى ديگر ، پرسشهايى است كه در رابطه با زندگى و افكار شمس تبريزى در ذهن پژوهشگران صف مىكشند .
در اينجا مجالى براى پرداختن به بحث تفصيلى در مورد زندگى و افكار شمس تبريزى وجود ندارد . البته بخشى از آن در بحث قبلى مورد اشاره قرار گرفت و برخى از جنبه‌هاى آن نيز چندان اهمّيت ندارد . آنچه براى ما ( در رابطه با شناخت مولوى ) مهمّ است بررسى افكار و خصوصيّات روحى و عملكرد وى است . تا زمانى كه كتاب مقالات شمس تبريزى كه گفته مىشود مجموعه سخنان متفرّق و گوناگون وى است ، منتشر و در دسترس قرار نگرفته بود شخصيت شمس در هاله‌اى از اِبهام و اَسرار فرورفته بود ، و مديحه‌سرايىهاى مولوى بر پيچيدگى آن مىافزود . ولى بعد از انتشار كتاب مذكور و برخى كتابهاى ديگر ، تاحدودى پرده از اين وجود ناشناخته و مرموز برداشته شد . هر چند بخشهايى از زندگى وى هنوز به درستى مشخص نيست .
شمس كه نام وى محمد بن ملك داد ، و اهل تبريز است . ابتدا تصوّف و آدابِ طريقت را در زادگاه خود و نزد پير ، و شيخى به نام « ابوبكر سلّه‌باف » ، آموخت . ( 1 ) وى كه به گفته خود ، روح ناآرامى داشت و حوزه تصوّف تبريز وى را قانع نمىساخت ، براى استفاده از مرشدان و درويشان پخته‌تر ( بنا به رسم صوفيانِ آن دوران ) به مسافرت پرداخت ، و از اندوخته ديگر مشايخ تصوّف نيز بهره برد . البته از اين مرحله از زندگانى

1 - نفحات الانس ، ص 464 . مقدمه مقالات شمس تبريزى . برخى شيخ سجاسى را هم به عنوان مرشد شمس ذكر كرده‌اند .

62