همين مقدار اشاره مىشود كه شمس تبريزى بر خلاف مولوى ( در آن زمان ) ، يك صوفى افراطى و دوره‌ديده و بيشتر عملى ( نه كتابى و مدرسه‌اى ) بوده است . از اين رو در رموز و فنون صوفىگرى بسيار استادتر و ماهرتر از مولوى به حساب مىآمده است .
خصوصيات روحى شمس تبريزى ( 1 ) باعث شده بود كه عليرغم مسافرت‌هاى مستمر به شهرها و نقاط مختلف ، نتواند چندان دوستان مناسب و قابل و حرف‌شنو ، و به تعبير ديگر « مريد فدايى » به دست آورد . از اين جهت به قول خودش « از خود مَلول شده‌بودم » . ( 2 ) شمس مدتى در دمشق و بغداد كه مملوّ از خانقاه و صوفى بود بسر برده ، و سراغ كسانى چون اوحد الدين كرمانى در بغداد و . . . رفته بود ولى گويا استقبال چندانى از وى نشده بود . ( 3 ) روش وى در برخورد و جذب ديگران احياناً به صورت ارائه سخن يا عمل غيرمنتظره و به تعبير ديگر ضربه روحى بوده است .
شمس تبريزى اخلاقى داشت كه جز با تسليم شدن كامل و تمام عيارِ طرف ( مريد ) راضى نمىشد . از اين رو شرط دوستى و مريدى را نوعاً كارهاى سخت و شكننده ، كه از يك فدايى سر مىزند ، قرارمىداد ( هرچند به صورت آزمايشى ) . نظير تقديم اموال زياد و حتى كلّ موجودى ، شراب خوردن ، شاهد ( مذكر يا مؤنث ) آماده كردن و . . . چنان كه از مولوى شراب و شاهد ، و از اوحد الدين كرمانى شُرب مسكر در ملاء عام ، و از حسام الدين تقديم اموال درخواست كرد . ( 4 )

1 - يكى از نويسندگان علاقمند به وى كه كتابى درباره او نوشته ويژگيهاى روحى او را چنين برمىشمارد : تندخو ، يكدنده ، پرخاشگر ، سختگير . . . با مراجعه به كتاب مقالات شمس صحت آنچه گفتيم تأييد مىشود . 2 - خط سوّم ص 70 - آ . نقل از مقالات شمس . 3 - مناقب العارفين ص 616 و 617 به نقل كتاب مولانا جلال الدين . 4 - مناقب العارفين ص 616 و 617 . رساله فروزانفر در تحقيق احوال و آثار مولوى ص 58 . مناقب العارفين ملحق به رساله سپهسالار ص 183 .

46