سه ( 1 ) تا شش قرن پيش از ميلاد مسيح در هند پديد آمده است و هم امروز اگر از الفاظ و اصطلاحات آن صرف نظر شود شباهت آن را با سخنان صوفيه ناديده نمىتوان گرفت . مؤلّف ارزش ميراث صوفيه ، كه علاقمند به صوفيه و منكر اخذ تعاليم صوفيه به طور مستقيم از هند است در ادامه جمله‌هايى كه ذكر شد ، چنين اعتراف مىكند : بدين گونه شباهت بين عرفان هندى و عرفان اسلامى محل ترديد نيست . ( 2 ) با نظرى اجمالى به اوپانيشادها مىتوان دريافت كه اولين اصل كه اساس و بنيان تعليمات اوپانيشادهاست همانندى محض و پيوستگى دو اصل فلسفى يعنى آتمان ( نفس ، عالم صغير ) و برهمن ( خدا ) است . جريان ديگر مبحث وجود است كه به موجب آن وحدت در كثرت منتشر و كثرت در وحدت مستغرق است . اساس تعليمات اوپانيشاد اين است كه آتمان مساوى است با برهمن . آتمان را معنى ذات و واقعيت درون انسان معرفى مىكند . ( 3 ) دكتر تاراچند در اين زمينه مىنويسد : غايت تعليمات وداها ( متون دينى اوليّه ) عمر دراز و شادكامى و زندگى در بهشت پس از مرگ مىباشد . . . ولى نهايت اوپانيشاد رستگارى و آزادى از قيود زمان و ماده مىباشد . تا وقتى كه انسان خود را در قيد و زير سلطه حواس خويش نگه مىدارد بنده و برده اينجا و اين دم است و از مركز جاودانى و ابدى وجود خويش بيگانه است . . . پس راه نيل به چنين دانشى كدام است . . . پاسخ اين سؤال راه مكاشفه و علم لدنّى ( آنوبهاوا ) است . حقيقت در اثر تجربه‌اى به نام مكاشفه ظاهر مىشود . . . ( 4 ) از اين دو عبارت كه نقل گرديد روشن مىشود كه خلاصه و روح اوپانيشاد عبارت

1 - تاريخى كه مؤلف ميراث صوفيه ذكر كرده يكى از اقوال در اين باب است . قول‌ها و احتمالات ديگرى نيز وجود دارد . و لكن گويا مسلم قبل از ميلاد مسيح تدوين اوپانيشاد آغاز شده است . 2 - ارزش ميراث صوفيه ، ص 18 . 3 - اديان و مكتب‌هاى فلسفى هند ، ص 103 . 4 - مقدمه اوپانيشاد ، ص 295 .

134