است كه توانست با نفوذ در هندوها و كمك گرفتن از دانشمندانِ آنان ، مجموعه معروف « اوپانيشادها » كه يكى از متون مقدس هندو به شمار مىرود ، ( شايد براى اولين بار ) در مدّت شش ماه ترجمه كند .
مؤيد ديگر كه نشان دهنده پذيرش نسبى همانندى تصوّف و آئين هندو از سوى صوفيان است ترجمه كتاب « جوك باسشت » است كه يكى ديگر از نوشته‌هاى معتبر هندى به شمار مىرود .
اين كتاب در سال 1006 به دستور پسر و وليعهد اكبر گوركانى ، پادشاه هندوستان ، ترجمه گرديد . از مقدمه ترجمه كتاب كه به وسيله شخصى به نام نظام پانى پتى انجام شده ، برمى آيد كه شاهزاده مذكور ( كه دستور ترجمه كتاب را داده است ) گرايش به تصوّف داشته است ( گويا مترجم نيز تمايل به تصوّف دارد ) . ترجمه ديگرى از اين كتاب نيز وجود دارد كه به شيخ صوفى ، يا صوفى شريف خوب جهانى منسوب است . ( 1 ) البته سرزمينى چون هندوستان داراى مكتب‌ها و آئين‌هاى متعدد مختلفى است كه از نظر شكل و محتوى همه يكسان نيستند . بعضى مادى و برخى الهى هستند . آنها كه الهى مىباشند برخى چند خدايى و تعدادى توحيدى مىباشند . و لكن مىتوان گفت كه عرفان و رياضت ، اساس دين اكثر هنديان است . از نظر عارف هندى رستگارى يعنى : ردّ و انكار فرديت جدا افتاده ، و يكى شدن با نفس مطلق . ( 2 ) كتاب اديان و مكتب‌هاى فلسفى هند مىنويسد : وحدت وجود يكى از نقاط اساسى مشترك بين آئين بسيارى از هنديان و تصوّف است . اگر جميع مظاهر و صور و محدوديتها را از متن واقعيت برگيريم و انتزاع بكنيم آن چه مىماند واقعيت مطلق است كه باقى است و به خودى خود مىدرخشد . جمله‌اى كه در زير نقل مىشود ريشه و سابقه وحدت وجود را در مذاهب هندو با بيانى شاعرانه بيان مىكند : از دوران و دائى ( دوران

1 - مقدمه جوك باسشت ، ص ح . 2 - اديان جهان باستان ، ص 211 .

122