18 . فصّ حكمة نفسيّة في كلمة يونسيّة نفس ناطقهء انسانى چون حاوى صفات الهى و صفات كونى و معانى كلى و جزئى است مظهر اسم شريف جامع است . اسم جامع به عدد سور قرآنى است . اسماء الله به عدد سوره‌هاى قرآن مىباشند و جامع يك صد و چهارده است . كلمهء جامع را در موارد احاطه و شمول به كار مىبرند . چنانكه جفر جامع مىگويند و چون نفس ناطقهء انسانى به اين لحاظ مظهر اسم جامع است ، برزخ صفات مذكور است و از جنبهء برزخيتش به أبدان تعلق گرفته است . چه برزخ آن است كه صفت طرفين در او جمع باشد . طرفى كه روحانى محض است و طرفى كه جسمانى صرف است . لذا خليفة الله است . فص سليمانى و داوودى در خلافت بود و به همين مناسبت ، فص يونسى را بعد از آنها آورده است .
اينكه كلمهء يونسيه را با حكمت نفسيه مقارن كرد از اين روست كه نفس را با يونس عليه السلام شباهتهاست . چنانكه خداوند يونس را در دريا به حوت مبتلا كرد ، نفس را نيز به تعلق در جسم مبتلا نمود و چنانكه يونس در ظلمات ندا كرد كه : * ( لا إِله إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّي كُنْتُ من الظَّالِمِينَ ) * ( انبيا : 87 ) و خداوند در حق او فرمود : * ( وَنَجَّيْناه من الْغَمِّ وَكَذلِكَ نُنْجِي الْمُؤْمِنِينَ ) * ( انبيا : 89 ) . همچنين نفس در عين ظلمات طبيعت و بحر هيولانى و جسم ظلمانى به رب خود توجه نمود ، پس وحدانيت حق و فردانيتش براى او منكشف شد و به آن اقرار و به عجز و قصور خود اعتراف كرد ، پس خداوند ، او را از مهالك طبيعت نجات داد و در انوار شريعت و طريقت و حقيقت داخل نمود . در مقابل آن ظلمات ثلاث كه ظلمات طبيعت و بحر هيولانى و جسم ظلمانى باشند . از رسول الله حديث است كه « الشريعة اقوالي و الطريقة افعالي و الحقيقة احوالي » .

421