12 . فصّ حكمة قلبيّة في كلمة شعيبيّة علامه قيصرى گويد :
قلب بر نفس ناطقه اطلاق مىشود آن گاه كه معانى كليه و جزئيه را هر گاه بخواهد مشاهده مىكند و اين مرتبهء نفس ناطقه ، در نزد حكما عقل مستفاد ناميده مىشود و گاه قلب بر نفس ناطقهء كسى كه متصف به اخلاق حميده شد و آن اخلاق ملكهء او گرديد اطلاق مىشود .
نفس ناطقه را قلب مىنامند ، چون بين عالم عقلى محض و عالم نفس منطبعه متقلب است و در وجوه پنجگانه اى كه نفس به سوى عوالم كليهء خمسه [1] دارد متقلب است . قلب اسماء الهيه را به نحو احديت جمع داراست و مر قلب راست ظهور آن اسماء كه حكم هر يك از آنها بر سبيل عدالت ظاهر مىشود .
قلب برزخ [2] ظاهر و باطن است و از قلب فيض بر هر يك از آنها فايض مىشود . [3] و قلب صورت مرتبهء الهيه است چنانكه روح صورت مرتبهء احديت [4] است . از اين روى قلب وسعت هر چيز حتى حق را داراست و چون قلب كثير الشعب و نتايج است و شعيب نتيجه‌هاى بسيار و اولاد كثير داشت

[1] عوالم كليهء خمسه : ( 1 ) - معانى يا اعيان ثابته ( 2 ) - عالم أرواح ( عالم امر ) ( 3 ) - عالم مثال ( 4 ) - عالم شهادت ( 5 ) - عالم انسان كامل كه داراى همهء عوالم مذكور نيز هست .
[2] برزخى در حد مشترك بين لاهوت و ناسوت است .
[3] قواى بدن ، عالم نفس ناطقه‌اند تحت تدبير نفس ناطقه‌اند مرحوم نفس ناطقه‌اند و راحم نفس ناطقه است در عين حال نفس ناطقه است كه مرحوم است زيرا نفس ناطقه است كه سارى در قوا بلكه حقيقت قواى بدن مىباشد .
[4] كه مقام جمع است .

297