ادراك ذهنى وعلم ارتسامى كه از آن به « العلم هو الصورة الحاصلة من الشيء عند العقل » تعبير نموده اند . پس معرفت به اصطلاح ارباب عرفان در قسم نهايات عبارت است از « اتحاد العارف بالمعروف بكونهما شيئا واحدا ، او كون ذات المعروف في العارف » ولذا لا تعرف الشيء الا بما فيك منه او بما فيه منك .
صدر الحكماء در بين ارباب حكمت ، مفصّل در اين مسأله بحث فرموده وآن چه را كه ارباب ذوق تقرير نموده اند ، آن حضرت با براهين عقليه مورد تحقيق قرار داده است .
نگارنده در مبحث اتحاد عاقل ومعقول واتحاد هر صورت ادراكى با مدرك خود - تبعا لصدر ارباب الحق واليقين - بيان كرده ام كه علم به حقيقت هر شيء ، بدون دريافت ذات وحقيقت آن شيء محال وغير ممكن است ، چه آن كه حقيقت هر شيء عبارت است از وجود خاص آن شيء وادراك انحاى وجودات از طريق علم حصولى كه به منزلهء شبح وصورت وظهور ضعيف آن شيء است ، ادراك به وجه است ونيز بيان كرده ايم كه از طريق علم حضورى وادراك شيء از راه ادراك علل وجودى آن ، به علم حضورى اشراقى ممكن است وهر چه جهات تمايز ومباينت وكثرت بين عالم ومعلوم كم باشد ، علم تامتر ومعرفت صريحتر است وادراك صميم ذات شيء با اتحاد با آن شيء امرى واحد است واثبات اتحاد مدرك با مدرك ، بعينه اثبات اتحاد نفس مدركه با عقل فعال است .
< فهرس الموضوعات > معرفت داراى سه درجه ومتصديان درك حقايق بر اين منوال بر سه فرقه تقسيم مىشوند :
< / فهرس الموضوعات > معرفت داراى سه درجه ومتصديان درك حقايق بر اين منوال بر سه فرقه تقسيم مىشوند :
< فهرس الموضوعات > درجهء اول معرفت ، شناسايى صفات ونعوت اشياست < / فهرس الموضوعات > درجهء اول معرفت ، شناسايى صفات ونعوت اشياست « وقد وردت أساميها بالرسالة وظهرت شواهدها في الصنعة بتبصير النور القائم في السرّ وطيب حياة العقل لزرع الفكر وحياة القلب بحسن النظر ، بين التعظيم وحسن الاعتبار وهي معرفة العامة التي لا ينعقد شرائط اليقين الا بها » صاحب رسالت ، حضرت ختمى مرتبت - صلوات الله عليه - واهل بيت وعترت طاهر او در ادعيه ومناجات خود صفات ونعوت واسماى خاص بر حق اطلاق نموده اند وبه آن اسما حق را خوانده اند ونيز در قرآن اسما وصفاتى به حق ومعبود كل اطلاق شده است كه ما بايد با همين اسما حق را بخوانيم ودر مقام ادعيه واذكار به آن حضرت واهل بيت او تأسّى نماييم ، لذا گفته اند اسماء الله توقيفى هستند .

65