واقع است ، و شبهه‌هاى بسيار در ثبوت آن در ذهن وى قائم ، چنان كه طوايف دهريّة و معطَّله و طبايعيّه و افلاكيه [1] و عموم فلاسفه ، بنا بر آن تخيّلات و شبهه‌ها و اشكالات ، مر حق را و بعثت انبيا و تحقيق حشر و نشر را ، انكار و نفى كرده‌اند . پس اين اشكالات كه از اين شبهه‌هاى ظنون و تخيّلات ، منبعث شده است ، مندفع و مرتفع نشود ، الا به اخبار صادقى محق و تصديق او در آن چه گويد ، اولا چنان كه انبيا و رسل گفتند ، و اين مجرّد تقليد و ايمان است .
و ثانيا ، اين اشكالات تمام آن گاه مرتفع گردد كه مرشدى بينا ، او را از اين عالم حجابيّت و احكام او ، هدايت كند و به سلوك فناى احكام حجبى كه اين اشكالات از آن برخاسته است ، دلالت فرمايد . و حينئذ مفهوم هدايت او آن باشد كه از اين عالم حس و احكام هوا و طبيعت كه در اوست ، اعراض نما و به عالم معنى اقبال كن ، تا اين حجب كه احكام كثرت هوا و طبيعتند مندفع و مرتفع گردد ، و حكم وحدت علم و يقين آشكارا ، شود . و اين هدايت به شرك خفىّ موهم است ، زيرا كه وجودى را كه در عالم حسّ - و احكام او ، ثابت و محقّق است ، از حقّ مطلوب مرغوب فيه ، خالى مىشمرد ، تا از او اعراض مىفرمايد ، و در عالم معنى موجود مىداند ، تا به اقبال به آن امر مىكند .
پس مىگويد : هر كس كه اين صور را - كه چنين كه من شناخته‌ام كه همهء صور ظاهر حقّند - بشناسد ، هرگز اين شرك خفىّ كه در اين هدايت است ، با ذوق و ارشاد او نياميزد ، چه او را از صور احكام اسم ضارّ و مذلّ و قهّار حق ، به صور احكام نافع و لطيف و معزّ حق ، دلالت مىكند به حسب احكام نشأت مسترشد و اشارت به اين معنى - است - خ ل - امر به گفتن سبحان الله ، در عقب امر به دعوت و هدايت كما في قوله - تعالى - :

[1] قوله : عموم الفلاسفة إلخ هرگز فلاسفه ، بعثت انبيا و حشر و نشر را انكار ننموده‌اند .

464