فتح بابى تازه نمود .
ابن فنارى عارفى محقق است كه در مباحث نظرى وفلسفهء بحثى غور نمود وبه تطبيق بين دو مشرب برهان وعرفان پرداخت ، صدر الدين شيرازى در مقابل وى ، فيلسوف محقق ومتفكرى است كه در عرفانيات غور نمود وبه تأنيس بين دو مشرب همت گماشت ودر اين امر مهم ، از شارح كلام قونوى سمىّ خود موفقتر بود .
در اثر مساعى صدر الدين شيرازى بين ارباب نظر ، از حكماى الهى ومحققان از عرفا ، تصالح وتوافق برقرار شد وبه تدريج اختلاف وتضاد عميق بين دو طايفه بر طرف گرديد وكثيرى از مباحث عرفانى كه مورد انكار اهل نظر بود ، مورد توجه قرار گرفت وملا صدرا در كتب خود ، عمدهء مبانى عرفانى را با قواعد برهان تطبيق نمود واز طريق اقامه برهان بر قواعد كشفى ، اثبات نمود كه فرق بين مؤدّاى براهين عقليه وواردات قلبيه ومآرب كشفيّه ، تباين وجود ندارد وفرق وامتياز به شدت وضعف است ، فرق بين ديدن مطلوب ورسيدن به آن واتحاد با آن ودانستن وآگاه شدن به وجود مطلوب وآن چه كه مانع نيل به حقايق از طريق شهود است ، بعينه مانع از ادراك ورسيدن به آن است از طريق نظر . مؤلف « قواعد التوحيد » وشارح آن ابن تركه ، در اين مسأله در اواخر كتاب « تمهيد القواعد » ، مفصّل بحث نموده اند .
صدر الدين قونوى علاوه بر ذوق در حدّ نبوغ در مسائل عرفانى ، داراى نظرى قوى وقوهء فكرى عميق وروحيه اى محقّقانه است ، لذا مباحث عرفانى را منظم ومرتب وبه دور از هفوات وذكر مطالب سست تقرير نموده ، وهميشه سعى كرده است كه مطالب زياد را در قالبهايى كوتاه ولى رسا ، بيان نمايد . وى داراى تحريرى روان ومنشيانه است ، اما همين ذكر مطالب عميق وزياد در قوالب كوتاه وبيان امهات مسائل وترك فروع وجزئيات ، از علل مشكل بودن درك مباحث مدوّنه در كتب اوست .
قونوى در همه جا داراى تحقيقات مختصّ به خود است نه تقرير سخنهاى ديگران ، از اين جهت آثار او داراى مزايايى است ، برخى از آثار قونوى كليد فهم مطالب كتاب « فصوص » وحلَّال غوامض بهترين اثر شيخ أكبر ، ابن عربى است وبعضى از رسائل وكتب او ، نتيجه وخلاصهء

22