مثال حقيقت طبيعت است كه برزخ است بين الحقائق الأربعة .
و اما در عالم حس ، جملهء مراتب اعتدالات كه اولا ، ظهور هر صورتى حسّى - كان ما كان - و ثانيا ، ثبات و بقاء او بالوجود الذي هو ظاهر ذلك التجلي الاحدى المذكور في المراتب ، بر تحقق يكى از آن اعتدالات موقوف است اثر و صورت آن برزخيّت مذكور است ، و ليكن عين آن برزخيّت الوهى كه صورت آن برزخيّت اول است ، مشتمل بر حقيقتى چند كلى كه هر حقيقتى از آنها معيّن اسمى كلى است كه ايشان أجناس عاليهء اسماى الوهتند . پس حقيقت هر كاملى غير محمد - صلَّى الله عليه و عليهم - ، عين آن برزخيّت الوهى است ، و لكن به اعتبار حقيقة من تلك الحقائق الكليّة ، المقوّمة لعين تلك البرزخيّة الالوهيّة . پس از اين جهت استناد هر كاملى به اسمى از آن اسماى كلى مذكور تمامتر افتاده است .
اما چون آن حقايق عين آن برزخيّت بودند ، لا جرم هر اسمى از آن اسماى كلى من حيث التوجه الايجادى ، بر همه مشتمل بود و ظهور حكم آن اشتمال تمام بالفعل بر صورتى كه مظهر آن حقيقت برزخيّ الوهى شود موقوف ، و آن مظهر صورت عنصرى هر كاملى است غير محمد ، - صلَّى الله عليه و عليهم و سلَّم - .
پس اين برزخيّت الوهى مذكور بحقايقها المقوّمة الكليّة المذكورة ، چون فرع و تابع آن برزخيّت اول حقيقى بود ، لا جرم حقيقت محمدى - صلَّى الله عليه و سلَّم - كل و اصل آمد ، و حقيقت هر كاملى ديگر همچون جزء و فرع او . و لهذا هر چند هر يك از اين كاملان ديگر را ، تجلى ذاتى حاصل شود تا ذات ايشان به آن تجلى ، جامع جمله اسما و حقايق كلى و آينهء حضرت مىشود ، اما با اين همه اثر و حكم آن اسم مخصوص كه اولا به حقيقتى كه مضاف با وى متعيّن شده است ، در مشاهد و اذواق و دعوت و معارف و معاريجش ظاهر مىباشد ، و اختصاص دعوت هر رسولى از ايشان به قومى مخصوص ، و تقيّد هر يك في النشأة البرزخيّة به فلكى معيّن حكم آن است ، چنان كه در حديث معراج آمده است كه آدم در آسمان اول و عيسى و يحيى در دوم و يوسف در سوم و إدريس در چهارم و هارون

165