مفاتيح غيب به حكم آن سرايت از حيثيّت حقايق اين اسماى سبعهء مذكور متوجه ايجاد و اظهار عالم شدند ، از حيثيّت اسم حىّ ، تدبير كلى اين عالم أرواح كردند و به عالم ، استحضار حقايق أرواح كردند من جهة الوجود و الكون ، و به مزيد تخصيص قلم اعلى و ملائكه مهيّمه بىواسطه و لوح المحفوظ و ما حواه به واسطة قلم اعلى ، و به قائل مباشرت ايجاد بهذا الوضع و الترتيب ، و به قادر تأثير به پيوند دادن وجود به ماهيّت هر يك ، و به جواد در اسعاف سؤال و طلب حقايق به زبان استعدادات مر وجود را مقابل حضرت معلومات داشتن ، و به مسقط تعيين مرتبهء أرواح و ملاحظهء آن ، و چون حكم آن سرايت مذكور در جهت قوابل و ماهيّات هم ثابت بود ، لا جرم از مواجهه و مقابلهء وجود با حضرت معلومات بحقايقها الكليّة اولا عالم أرواح متعيّن شد ، و عين همان مفاتيح غيب از وراى حجاب حضرت معلومات و حقايق ايشان از حيثيّت حقيقت عقل كل و حقايق أرواح مهيّمه ، خطاب كن را از حيثيّت حضرت وجود هم از خود بشنيدند ، و در اين مرتبهء أرواح خود به خود پيوستند ، نتيجهء آن اقتران ، اسم عقل اول و مهيّمه و ذكر ايشان و تعيّن ايشان آمد . و اين است معنى آن چه شيخ كامل مكمّل محيى الدين - رضي الله عنه - در فصوص فرموده است كه « فما بقي الا قابل ، و القابل لا يكون الا من فيضه الأقدس » .
پس ايجاد عبارت از اقران آن فيض اقدس است ، اعنى مفاتيح غيب من حيث الماهية به وجود ظاهر كه جهت ظاهريّت [1] همان مفاتيح غيب است ، اما در مرتبهء أرواح و اما در مرتبهء حس ، فالأمر منه بدأ و اليه يعود . و اين دوم دورهء كلَّي است مر آن تجلى اول و مفاتيح غيب مذكور را به حكم آن ، ميل ذاتى و حركت حبّى و انگيزش عشقى من حيث عالم الأرواح ، و اما از حيثيّت هر فردى از افراد أرواح ، در وى جزئى واقع است .

[1] در نسخهء - م ه - : پس ايجاد از اقران آن فيض . . . .

142