* شرح مراد از قدر و اوزان [1] رتبت است ، و درين مقام رتبت هر [2] موجود به حسب قلَّت و كثرت وسايط است . و [3] شك نيست كه معادن و جماد اقلّ وسايط است از نبات ، و نبات از حيوان [4] و انسان . پس ازين جهت اعلى باشد .
* متن < شعر > و ذو الحسّ بعد النّبت و الكلّ عارف بخلَّاقه [5] كشفا و إيضاح برهان و أمّا المسمّى آدما فمقيّد بعقل و فكر أو قلادة ايمان .
< / شعر > * شرح يعنى ما به حجّت و برهان بر آنيم كه هر يك از ايشان عارفاند به ربّ خود كه « سَبَّحَ لِلَّه ما في السَّماواتِ وَما في الأَرْضِ » . و تسبيح نتيجهء معرفت [6] است ، امّا ظهور معارف به حسب اعتدال بود ، چون غير انسان از اعتدال دورست ، لا جرم معرفت هيچ نوع به ظهور نيامد ، و در باطن بماند . و مقرر است كه هر چه حسّ وى كمتر ، فضول [7] حكم و هم در وى و ظلمت انائيّت كه سبب احتجابست ، كمتر .
و امّا مسمّاى [8] انسان بر سه قسمست [9] : بعضى [10] مقيّد عقول جزوى و محجوب به توهّمات افكار فاسده و بعضى در قيد ايمان تقليدى بازمانده و بعضى كمّلاند كه به قوّت رياضت خرق حجب كرده‌اند ، و در فناى [11] سرّ نفس تيغ [12] مجاهدت برداشته ، و از صفات و ذات خود برخاسته و در ميدان : « تخلَّقوا

[1] د ، س : قدر و وزن .
[2] د : هر دو به .
[3] س : « و شك . . . وسايط است » ندارد . د : وسايطست .
[4] د ، س : از حيوان و حيوان از انسان .
[5] ع : بخلافه .
[6] س : معرف .
[7] س : حكم او هم در وى كمتر .
[8] د ، س ، و : مسمّى .
[9] د ، س : قسم است .
[10] د : بعض .
[11] د : در فنا .
[12] د ، س : به تيغ .

169