على أقوام طلبوا العاقبة فصبّروا أنفسهم ، و وثقوا بصدق موعود الله لهم [1] .
( 1 ) امام على « ع » - از عهد نامهء اشترى : . . خدا ، خدا ، در كار طبقهء فرو دست ، يعنى بينوايان و نيازمندان و فقيران و بيماران زمينگير ، كه هيچ كارى از دستشان برنمىآيد ، و در ميان آنان هم اظهاركنندهء نياز و طالب احسان وجود دارد و هم كسانى كه چنين نيستند ؛ تو حق آنان را كه خدا تو را نگهبان آن قرار داده است ، براى خدا ، نگاهبانى كن ، و سهمى از بيت المال خود را مخصوص ايشان قرار ده ، نيز در هر شهر قسمتى از محصول زمينهاى غنيمتى را به آنان مخصوصدار ، كه دورترين ايشان را همان اندازه حق است كه نزديكترين آنان دارند ، حق همگان بايد رعايت شود ، پس مبادا طغيان در نعمت تو را از رسيدگى در بارهء ايشان غافل كند ، چه عذر تو براى آنكه كار كوچكى را به علت پرداختن به كار مهمى فرو گذاشته اى پذيرفته نيست ؛ پس از آنان غافل مشو و از رسيدگى به احوال ايشان از روى كبر و غرور خوددارى مكن ، و در جستجوى كار و بار كسانى از ايشان باش كه مردمان به چشم حقارت در آنان مىنگرند و دستشان به تو نمىرسد ، و براى رسيدگى به كار ايشان مردانى را برگمار كه از خدا بترسند و فروتن باشند و احوال ايشان را به تو گزارش كنند . سپس در حق ايشان چنان به كار برخيز كه پوزشخواه تو در روز ملاقات خدا باشد ، زيرا كه اينان در ميان رعيت از همه بيشتر نيازمند آنند كه حقشان به عدل داده شود . حق هر كس را به او بده ، و به احوال خانوادهء يتيمان و سالخوردگان بيوسيله كه خود روى سؤال ندارند برس . اين كار بر واليان سنگين است ، و هر گونه اداى حقى سنگين است ، و خدا آن را بر كسانى سبك مىكند كه خواستار عاقبت نيك باشند ، و نفس خود را به شكيبايى عادت دهند ، و به درستى آنچه خدا به ايشان وعده كرده است يقين داشته باشند . 2 - الامام علي « ع » : لو اقتبستم العلم من معدنه ، و ادّخرتم الخير من موضعه ، ؛

[1] « نهج البلاغه » / 1020 - 1019 عبده 3 / 112 - 111 .

740