( 1 ) امام على « ع » - هنگامى كه پرچم را در جنگ « جمل » به دست پسرش محمد حنفيّه مىسپرد ، به او چنين گفت : اگر كوهها از جاى خود به در رفتند تو متزلزل مباش ، و از جاى خود تكان مخور ! بر دندانهاى خود فشار آور ! كاسهء سرت را به خدا سپار ! ( در برابر دشمن ) قدمت را در زمين ميخكوب كن . . 11 - الامام علي « ع » : فإذا نزلتم بعدوّ أو نزل بكم ، فليكن معسكركم في قبل الأشراف ، أو سفاح الجبال ، أو أثناء الانهار ، كيما يكون لكم ردءا ، و دونكم مردّا ؛ و لتكن مقاتلتكم من وجه واحد أو اثنين ؛ و اجعلوا لكم رقباء في صياصي الجبال ، و مناكب الهضاب ، لئلَّا يأتيكم العدوّ من مكان مخافة أو أمن . و اعلموا أنّ مقدّمة القوم عيونهم ، و عيون المقدّمة طلائعهم . و إيّاكم و التفرّق ، فإذا نزلتم فانزلوا جميعا ، و إذا ارتحلتم فارتحلوا جميعا . و اذا غشيكم اللَّيل فاجعلوا الرّماح كفّة ، و لا تذوقوا النّوم إلَّا غرارا أو مضمضة . [1] امام على « ع » : . . چون بر دشمنى فرود آمديد ، يا دشمنى بر شما فرود آمد ، لشكرگاه خود را بر سر كوهها يا دامنه هاى آنها قرار دهيد ، يا در ميان نهرها ، تا كومكى به حال شما باشد و سبب دور ماندنتان از دشمن شود . و بايد كه از يك يا دو جهت بجنگيد ( نه بيشتر ) ، و در بلنديهاى كوهها و بر روى تپه ها ديده بانانى براى خود برگماريد تا چنان نباشد كه دشمن از جاى بيمناك يا ايمنى بر سر شما بتازد . و بدانيد كه پيشتازان لشكر همچون چشم آنند ، و چشم پيشتازان كسانى هستند كه در طليعه جاى دارند . از پراكندگى بپرهيزيد ، و اگر بناى فرود آمدن باشد همگى فرود آييد ، و چون كوچ مىكنيد همه با همچنين كنيد . و چون شب شما را مىپوشاند نيزه ها را گرداگرد خود دايره وار قرار دهيد ، و به هنگام خواب دل به خواب ندهيد و آن را مضمضه كنيد .

[1] نهج البلاغه / 854 ؛ عبده 3 / 14 .

374