( 1 ) امام صادق « ع » : هر كس قرآن را به رأى خود تفسير كند و درست بگويد ، پاداشى به او داده نمىشود ، و اگر خطا كند گناه آن به روى خواهد بود .
بنگريد ! در فصل بيست و نهم ، حديث نخست ، اين معنى از پيامبر اكرم « ص » نقل شد كه : « آيات قرآن پنج گونه است : احكام حلال و حرام ، آيات محكم ، آيات متشابه ، و امثال و حكم . پس به حلال آن عمل كنيد ، و حرام را مرتكب نشويد ، محكم ( آيات صريح در مقصود ) را به كار بنديد ، ( 2 ) متشابه ( آيات غير صريح ) را واگذاريد ( دعوا المتشابه ) ، و از مثل و حكمت پند بياموزيد و عبرت بگيريد » .
اين بيان نبوى ، ميزانى است براى فهميدن بخشهاى گوناگون قرآن - به طور كلى - و نشان دادن راه استفاده از قرآن است ، به صورتى درست و خداپسند . و اين دستور كه « دعوا المتشابه آيات 3 - متشابه را واگذاريد ( و در كار آن آيات شما مداخله نكنيد و نظر ندهيد و تفسير به رأى نكرده به اهلش وانهيد ) . » ، به همهء مردمان - چه عالم ، چه متكلَّم ( عقايدشناس ) ، چه فيلسوف ، چه عارف ، چه فقيه و چه هر كس ديگر - در همهء زمانها ، امر مىكند كه آيات متشابه و تأويل پذير را واگذارند ، و حلّ آنها و بيان مقصود از آن آيات را به اهلش بسپارند ؛ و از اينكه آنها را بر طبق مقاصد و اصطلاحات خويش تأويل كنند ، به طور كامل و قطعى ، اجتناب ورزند .
فهم معانى آيات متشابه ويژهء پيامبر اكرم « ص » است و اوصياى او كه وارثان علم اويند - چنان كه هم احاديث در اين باره رسيده است و هم عقل نيز چنين حكم مىكند - چرا ؟ چون آنان صاحبان و مخاطبان اصلى قرآنند ، و « إنّما يعرف القرآن من خوطب به ( 3 ) تنها كسى همهء معانى و ابعاد قرآن را مىداند كه مخاطب اصلى است » . پيامبر اكرم « ص » مخاطب اصلى است و داراى علم قرآنى است ، همهء ابعاد قرآن ؛ و اوصياى او كه وارثان علم و

266