همچون خانه اى خواهى ديد كه ساخته و پرداخته شده ( 1 ) و هر چه مورد نياز بندگان بوده در آن فراهم آمده است . آسمان همچون سقفى برافراشته ، و زمين همچون فرشى گسترده ، و ستارگان بسان چراغهايى افروخته ، و گوهرها ( در كانها ) همچون ذخيره هايى انباشته ، و هر چيز در آن - چنان كه بايد - آماده شده است . و آدمى همچون مالك اين خانه است كه همهء آنچه در آن است به اختيار وى قرار گرفته است . و گونه هاى رستنى براى رفع نيازمنديهاى او آماده شده است ، و جانوران گوناگون در مصالح و منافع او مصرف مىشود .
در اينها همه دلالتى آشكار است بر اينكه عالم به تقدير و حكمت و نظام آفريده شده است ، و آفريننده اى يكتا دارد . و او است آنكه جهان را تركيب كرده و به آن نظم و آراستگى داده است - برترا پاكى او ، و بلندا عظمت او ، و گراميا ذات او - خدايى جز او نيست و او برتر از آن است كه منكران مىگويند ، و بزرگتر از آنچه بد دينان و بيدينان نسبت مىدهند . 9 الامام الصادق « ع » : . . اعتبر يا مفضّل ! فيما يدبّر به الانسان في هذه الأحوال المختلفة هل ترى يمكن أن يكون بالإهمال ؟ . . لو كان المولود يولد فهما عاقلا ، لأنكر العالم عند ولادته ، و لبقي حيران تائه العقل ، إذا رأى ما لم يعرف ، و ورد عليه ما لم ير مثله ، من اختلاف صور العالم ، من البهائم و الطَّير الى غير ذلك ممّا يشاهده ساعة بعد ساعة و يوما بعد يوم .
و اعتبر ذلك بأنّ من سبى من بلد الى بلد ، و هو عاقل ، يكون كالواله الحيران ؛ فلا يسرع في تعلَّم الكلام و قبول الأدب كما يسرع الذي يسبى صغيرا غير عاقل . ثمّ لو ولد عاقلا ، كان يجد غضاضة إذا رأى نفسه محمولا ، مرضعا ، معصّبا بالخرق ، مسجّى في المهد ، لانّه لا يستغنى عن هذا كلَّه ، لرقّة بدنه و رطوبته ، حين يولد . ثمّ كان لا يوجد له من الحلاوة و الوقع من القلوب ما يوجد للطَّفل . فصار يخرج الى الدّنيا بغيّا ، غافلا عمّا فيه أهله ، فيلقى الأشياء بذهن ضعيف ، و معرفة ناقصة . ثمّ لا يزال يتزايد في

626