نگاهى به سراسر باب در بابها و فصلهاى گذشته ( از آغاز جلد نخست تا اينجا ) از مسائل مهمى سخن رفت در بارهء چگونگى « زندگى - حيات » و پيشبرد و بهسازى آن ، و تنظيم كردن آن بر طبق برنامهء الهى و مبانى فطرى ، در زمينه ها و ميدانهاى گوناگون زندگى انسانى . پيشتر در بارهء « شناخت » و اصالت و اهميت آن در جهتگيريها ، و اهميت « عقيده و ايمان » ، و « عمل » و نقش اساسى آن در ساختن شخصيت انسانى و خصوصيات فردى و اجتماعى سخن گفتيم .
نيز به صورتى فشرده از ويژگيهاى « جهانبينى الهى » ، و از « پيامبران و اصول تعليمات ايشان » ، و از « قرآن كريم » و آنچه آورده و همگان را به آن خوانده ، و از « رهبران راستين و برخى از خصوصيات ايشان » بحث كرديم ، تا اينكه سير در اين راه ، در باب حاضر ، به علما و گفتگو در بارهء ايشان انجاميد . و چون رهبرى در زندگى امّت اهميت فراوان و نقش سرنوشت ساز دارد ، و مسلمانان امروز براى نگاهدارى دين و قرآن و هويّت و قبلهء خويش پناهگاهى جز علماى ربّانى ندارند ، نيز چون اسلام دشمنان سرسختى دارد كه همچون درندگان در كمين آن نشسته‌اند ، و از سويى چون علماى اسلام به گروههايى تقسيم شده ، بعضى از اسلام حمايت مىكنند و دشمنان را از آن دور مىسازند ، و گروهى ديگر آن را تنها گذارده‌اند و كارى براى آن نمىكنند ، مناسب دانستيم كه در قسمت اخير اين باب ، به بيان مسائلى ضرورى بپردازيم كه براى هر مسلمانى تدبر و انديشيدن در آنها لازم است ، تا به خوبى آنها را فرا گيرد و در ميدانهاى گوناگون « زندگى و حيات » مورد عمل قرار دهد ؛ فهرست آن مسائل از اين قرار است :
1 - مرجعيت ، اساس و مسئوليتهاى آن .
2 - مرجعيت و شايستگيهاى لازم براى آن .
3 - مرجعيت و منافيات آن .
4 - فقيه كيست ؟
5 - حكمت بزرگداشت اسلام نسبت به علما و رجوع دادن امت به آنان .

558