به اين معنى كه بحث مادى اثبات وجود مادى و نفى وجود مادى مىكند نه مطلق وجود زيرا كاوش هر علم در اطراف موضوع بحث خويش خواهد بود پس در صورتى كه موضوع وى مادى بوده باشد نفى و اثبات وى از ماده تجاوز ننموده و حق تعرض به غير ماده نفيا و اثباتا نخواهد داشت بخلاف فلسفه كه نظر وى اطلاق داشته و بيك موجود مخصوصى مقصور نيست .
بنا بر اين ممكنست يكى از علوم چيزى را اثبات نمايد و فلسفه باثبات وى قناعت نورزد يا بنفى نظرى بدهد و فلسفه بنفى وى اعتنائى ننمايد .
مثال 1 با آزمايشهاى طبى بدست آمده كه هنگام تفكر مثلا كيفيت خاصى در ماده مغز حاصل مىشود كه نام وى پيش دانشمند طبيعى ادراك است .
معناى سخن وى اينست كه بحث و آزمايش در مورد ادراك اين پديده مادى را مىيابد ولى آيا در مورد ادراك موجود ديگرى غير مادى به همراه اين پديده مادى نيز هست يا نيست آزمايش و بحث طبيعى ساكت است [ 1 ] اگر چنانچه موجود هم بوده باشد بحث طبيعى نمىتواند او را نشان بدهد زيرا هر مقدمه نتيجه را مىتواند بدهد كه از سنخ خودش باشد .
اساسا روى غرض فنى در طبيعيات وجود و ماده بيك معنى است ماده مساوى است با وجود و نفى وجود مساوى با نفى ماده است .
ولى چون نظر فلسفه اوسع است به مجرد اينكه بحث طبيعى از چيزى نفى وجود كرد فلسفه بان قناعت نكرده و به كاوش خود ادامه خواهد داد .

46