دارد محبوب و مورد علاقه مىباشد . [1] قاعدهء فراغ و تجاوز انسان عاقل و آگاه هر عملى را كه انجام مىدهد اگر پس از عمل در بعضى از اجزاء يا كيفيت مقررى آن شك كند كه آيا صحيح به جا آورده است يا نه قاعدهء مزبور مىگويد صحيح به جا آورده است . زمينهء اصلى حكم در مورد مزبور اين بود كه هر تكليف بايستى بطور يقين انجام داده شود يعنى بايستى شخص مكلف احراز قطعى نمايد كه از عهدهء تكليف برآمده است ولى با نظر به اين كه شخص عاقل و آگاه با داشتن اختيار متوجه كاريست كه انجام مىدهد لذا ترديد مزبور نمىتواند مكلف را به انجام مكرر همان تكليف وادار نمايد . البته واضح است كه اين اصل براى امتنان و مسامحه در امور تكليفى مقرر شده است و ممكنست به جهت اهميت حياتى يك عمل ، اين قاعده جريان نداشته باشد . چنان كه اصل برائت عهده از تكليف مشكوك براى تسهيل زندگانيست .
اما در آن صورت كه عمل داراى اهميت است مانند اعمال مربوط

[1] المثلي يضمن بالمثلي و القيمي بضمن بالقيمي .

110