در نيمه أول وميانه قرن هفتم تنى چند از فقيهان صاحب نظر وجود داشته اند كه نوآورى هايى داشته [224] وآراء و انظار آنان در كتاب هاى فقهى ذكر مى شود . مشهورترين اين فقهاء كه در واقع پيروان نقاد مكتب شيخ شمرده مى شوند عبارتند از :
مهذب الدين حسين بن محمد نيلى ، فقيه أوائل قرن هفتم .
معين الدين سالم بن بدران مصرى ( زنده در 629 ) نگارنده تحرير الفرائض والمعونة .
زين الدين محمد بن قاسم برزهى نيشابورى ( زنده در 661 ) نجيب الدين محمد بن جعفر بن هبة الله بن نما ( م 645 ) سديد الدين يوسف بن مطهر حلى ( زنده در 665 ) أحمد بن موسى بن طاووس حلى ( م 673 ) مؤلف بشرى المحققين يحيى بن سعيد حلى ( م 689 ) نگارنده جامع الشرايع ونزهة الناظر .
عماد الدين حسن بن علي طبري ( زنده در 698 ) نگارنده العمدة والفصيح المنهج ونهج العرفان 3 . محقق وعلامه - پيش تر گفته شد كه ميراث فقهى شيخ الطائفة به رغم وسعت وغناء فرهنگى خود ، پراكنده وفاقد پختگى و انسجام لازم بود و اين مجموعه حقوقى نياز مبرمى به ترتيب و تدوين داشت . بسيارى از عناصر زنده اى كه شيخ از فقه سنى به فقه شيعي منتقل ساخت به خاطر ناهمگونى با فقه شيعي و باقي ماندن در چهار چوب اصلى ، در اين سيستم جديد هضم نشد وجا نيفتاد .
براي اين كه فقه شيعي بتواند از اين عناصر به نحوى شايسته استفاده كند طبعا مى بايست تمامى سيستم ، تحول يافته و به شكلى جديد با نظمى أصولي مدون گردد تا مطالب تازه در قالب جديد هضم و جذب شود . محقق أبو القاسم نجم الدين جعفر بن حسن حلى ( م 676 ) نگارنده شرايع الاسلام و معتبر و مختصر النافع ونكت النهاية و تأليفات فقهى ديگر اين كار را به خوبى تمام انجام داد .
أو فقه شيخ الطائفة را به درستى تهذيب كرد و آراء وانظار وى را در مسائل مختلف از كتابهاى متعدد أو گرد آورد و مرتب نمود ، وفقه وى را به شكلى پخته و منسجم وصولى مدون ساخت و اعتبار آن را كه با انتقادات ابن إدريس خدشه دار شده بود بدان باز گرداند . أو با آن انتقادات به سختى مقابله كرد و از روش و مكتب فقهى شيخ الطائفة در برابر آن دفاع نمود .
نقش عمده محقق در فقه همين جمع وجور كردن وپيراستن و پخته ساختن فقه شيخ الطائفة

[224] ببينيد منتهى علامه : 4 .

52