إسم الكتاب : مقدمه‌اى بر فقه شيعه ( فارسي ) ( عدد الصفحات : 425)

است . أو در مبحث عبادات ، جز عبادات مصطلح مشهور ( نماز ، روزه ، حج ، زكات ، و خمس ، و جهاد ) تعدادى از مباحث بخش عقود ومعاملات ( از قبيل نذر و عهد ووصايا ) را نيز گنجانيده و ديگر أبحاث فقه را در مبحث احكام جاى داده است [20] .
ابن براج در مهذب احكام شرعي را دو بخش مى كند . بخشي براي احكامى كه مورد ابتلاء همگان است و بخشي براي احكامى كه چنين نيست . احكام نوع نخست همان عبادات هستند كه به همين دليل نيز مقدم بر ديگر أبواب فقه ذكر مى گردند [21] . أو هيچ گونه تقسيم وتبويب خاص ديگرى براي احكام فقهى ذكر نمى كند .
سلار ، فقه را به دو بخش عبادات ومعاملات تقسيم كرده و بخش دوم را نيز در دو قسمت " عقود " و " احكام [22] " ، و احكام را نيز به نوبه خود در دو بخش : احكام جزائي و ساير احكام [23] دسته بندى نمود . محقق حلى با الهام از اين روش ، كتاب شرايع خود را بر چهار بخش پايه گذارى كرد كه به ترتيب ذكر : عبادات ، عقود ، ايقاعات و احكام بود [24] .
و اين روش مورد قبول و پيروى فقهاء پس از أو قرار گرفت [25] . شهيد أول در كتاب قواعد اين تقسيم را چنين توجيه علمي نمود كه مباحث فقه يا مربوط به جنبه هاى روحاني و اخروى و يا مربوط به جنبه هاى زندگانى دنيوي و براي تنظيم آن است . بخش أول عبادات و بخش دوم معاملات خوانده مى شود . ليكن بخش دوم نيز به نوبه خود دو تقسيم دارد ، زيرا يا احكامى است كه بر تعهدات خود افراد مترتب مى گردد ، و يا احكامى است كه مربوط به تعهدات آدميان نيست . اين نوع أخير را احكام مى گويند و شامل مباحث قضايى و جزائي وارث و نظائر اينهاست . تعهدات نيز برد و نوع است چه برخى از آنها طرفينى است و برخى ديگر يك طرفي و قائم به شخص متعهد . نوع أول را عقود و نوع دوم را ايقاعات مى خوانند [26] . شهيد همين بيان را در كتاب ذكرى نيز دارد جز آن كه در آن جا أساس فرق ميان عبادات و ساير مباحث را بر اين پايه استوار ساخته است كه اعمال عبادي بايد به نيت أطاعت فرمان الهى و به منظور نزديكى به أو و به خاطر رضاى أو انجام پذيرد ، اما

[20] الحلبي ، الكافي في الفقه : 1 - 2 . أو در تقريب المعارف : 96 ر تكاليف شرعي را در دو قسم : افعال و تركها دسته بندى كرده و براي هر يك اقسامى ذكر نموده است .
[21] ابن البراج ، مهذب : 123 پ .
[22] سلار ، مراسم : 28 .
[23] أيضا : 143 .
[24] محقق ، شرايع 1 : 19 و 163 و 2 : 53 و 135 .
[25] براي نمونه ببينيد علامه ، تحرير 1 : 4 و 158 و 2 : 52 و 123 . نيز رجوع شود به منية الطالب نائينى 1 : 33 .
[26] شهيد أول ، القواعد والفوائد : 4 / مقداد ، التنقيح : 3 پ - 4 ر / شرح قطرة البحرين : 1 پ .

21