واجبست تا آن كه روز بلند شد بعد از آن دانست حضرت فرمودند كه برگردد به مشعر و اندكى در آنجا توقف كند پس برگردد و مرتبه ديگر جمره عقبه را به جا آورد . و ظاهرا تا ظهر نشده است بر مىگردد كه وقوف اضطراري مشعر را دريابد و بعد از ظهر بر نمىگردد و حجش صحيح است چون وقوف عرفات را دريافته است ( و روى محمّد بن حكيم قال قلت لأبي عبد الله صلوات الله عليه الرّجل الاعجمىّ و المرأة الضّعيفة يكونان مع الجمّال الاعرابىّ فإذا أفاض بهم من عرفات مرّ بهم كما هم إلى منى و لم ينزل بهم جمعا فقال أليس قد صلَّوا بها فقد اجزاهم قلت فإن لم يصلَّوا بها قال ذكروا الله فيها فان كانوا قد ذكروا الله عزّ و جلّ فيها فقد اجزاهم ) ( 1 ) و در صحيحين از محمد بن حكيم ممدوح مرويست كه گفت عرض نمودم به حضرت امام جعفر صادق صلوات الله عليه كه هر گاه مرد عجمي و زن ضعيفه با شتربان اعرابى باشد و چون از عرفات باز گردند ايشان را به كرايه برداشته بمنى آورده و در مشعر ايشان را فرو نياورد حضرت فرمودند كه آيا نماز صبح را در مشعر نكرده‌اند نماز صبح مجزيست عرض نمودم كه اگر نماز نكرده باشند در مشعر ؟ فرمودند كه در آنجا ذكر حق سبحانه و تعالى كرده‌اند اگر ذكر كرده باشند از ايشان مجزيست چون حق سبحانه و تعالى فرموده است كه چون از عرفات باز گرديد خداوند عالميان را ياد كنيد نزد مشعر الحرام و ظاهرا آنست كه اين شخص از روى جهل چنين كرده است و نظر به جاهل اين كافى است و اگر كسى عالما ترك كند وقوف را حجش صحيح نيست ، و محتمل است كه نظر به مضطر نيز همين مقدار كافى باشد چنان كه ظاهر اين حديث است با أحاديث ديگر

214