خوشحال شد نگاه به حلقش كرد ديد كه كارديش كرده است متغير شد و بيمار شد و از دنيا رفت .
و صدوق نيز اين خبر را صحيح مىداند چون هشت سند صحيح به معاوية بن عمار دارد و هم چنين بأبان پس مىگويد كه اخبار از هر دو طرف صحيح است و رد هيچ يك از اين اخبار نمىتوان كرد پس اظهر در جمع آن است كه هر دو واقع شده باشد .
و ليكن چون حديث كالصحيح از أعمش وارد شده است كه حضرت امام جعفر صادق صلوات الله عليه فرمودند كه ذبيح حضرت إسماعيل بود و ليكن چون حضرت حق سبحانه و تعالى بعد از اين واقعه إسحاق را به حضرت إبراهيم عليه السّلام كرامت فرمود إسحاق آرزو كرد كه كاش اين معنى نسبت به من واقع مىشد و فرمان الهى را تسليم مىكردم و صبر مىنمودم چنانكه برادرم تسليم كرد و صبر نمود و من نيز باين درجه فايز مىشدم چون حق سبحانه و تعالى از دل أو مطلع بود كه أو در اين آرزو صادقست ميان فرشتگان أو را نيز ذبيح ناميد .
و چون اين خبر به مرتبه صحت نرسيده است ظاهر اخبار آن است كه هر دو واقع شده باشد و بسيار مشكل است تأويل أمثال اين خبر كه ساره فوت شده به سبب اين معنى و ساير آن چه گذشت و الله تعالى يعلم .
و قريب باين اخبار ديگر وارد شده است در كيفيت حج حضرت آدم و غيره و چون ذكر آنها سبب طول مىشد ذكر نكردم و رجوع به روضه بايد كرد و چون صدوق بعنوان اجمال و ارسال ذكر كرد كه تفصيل و سندش را از كتاب نبوت كه از جملهء مؤلفات صدوق است خواهى يافت و آن كتاب در ميان نيست و أكثر اخبار مرسله أو را مسندا از جاهاى ديگر ذكر كرده‌ام و

179