است و اگر مىخواستى كه شب باشد اين سايه ظاهر نمىشد پس آفتاب را دليل اين آيه گردانيدى كه اگر آفتاب نمىبود اين سايه وجود نمىداشت پس مرتبه مرتبه اين سايه را مىگيرى تا آفتاب كه طالع مىشود اين ظل معدوم مىشود ، و اشهر ميان مفسرين اين است كه ظاهرش مراد است و حق سبحانه و تعالى بسيار جائى از قرآن مجيد منت بر بندگان گذاشته است بر آن كه روز را از جهت خلايق آفريده است و هم چنين شب را در اينجا منت مىنهد بر ايشان به ايجاد ظلّ و در بهشت نيز از جهت بندگانش ظل ممدود آفريده است و بعضى گفته‌اند كه مراد از اين ظلّ شب است كه آيه روز است و بعضى گفته‌اند كه مراد از ظل كل ممكناتند كه وجود حقيقى ندارند وجود ايشان وجود ظلى است ، و بعضى گفته‌اند كه پادشاهان حقيقىاند كه انبياء و اوصيا باشند يا پادشاهان ظاهرى چنانچه منقول است از حضرت سيد المرسلين صلى الله عليه و آله كه السّلطان ظلّ الله كه چنانكه سايه بان حفظ گرما و سرما و ساير بلاها مىكند هم چنين سلاطين را حق سبحانه و تعالى فرموده است كه عالميان در پناه ايشان محفوظ باشند و استبعادى ندارد كه حق سبحانه و تعالى ايشان را مقرر ساخته باشد و امر فرموده باشد كه با رعيت خوب سر كنند و شكى نيست كه اندك روزى بى پادشاه باشند همه هم را بكشند و اموال و انفس و عرض و ناموس همه به باد فنا رود و در حقوق خواهد آمد .
اى خداوندى كه صاحب جود و احسان و بزرگوارى و انعامى ، نيست خداوندى بجز تو اى خداوندى كه منزهى از هر چه لايق ذات و صفات و افعال تو نيست ، اى سلام كه از همه آفات سالمى يا رحمتت شامل احوال بندگان است و ايشان را سالم مىدارى و سلامتى عطا مىفرمايى ، اى امان دهنده بندگان

613