ظاهرا مضمون حديث صحيح محمد بن مسلم است به نحوى كه خود فهميده است ، و حديث اين است كه گفته سؤال كردم از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله عليه از شخصى كه جنب شود در سفرى و نيابد مگر برف را يا يخ را حضرت فرمودند كه بمنزله ضرورتست - در جاهائى ديگر كه حق سبحانه و تعالى واسع گردانيده است - تيمم كند و من خوب نمىدانم كه به چنين زمينى ديگر بيايد كه دينش را باطل كند . و ظاهر حديث آنست كه آب نمىيابد و خاك مىيابد و چون سبب تيمم است به اختيار خود خوب نيست كه به چنين زمينى بيايد كه تيممش بايد كرد مدتى .
و مؤيد اين معنى است خبر صحيح محمد بن مسلم از يكى از امام محمد باقر يا امام جعفر صادق صلوات الله عليهما كه از آن حضرت پرسيدند از شخصى كه چند ماه در شهرها مىماند كه در آنجا آب نيست يعنى حمام نيست بواسطه چرانيدن شتران و صلاح حال شتران حضرت فرمودند كه نه .
و محمولست بر كراهت چون اخبار صحيحه متكثره وارد شده است كه جايز است و خاك احد الطهورين است كه حق سبحانه و تعالى مقرر فرموده است و ليكن چون لفظ هلاك دين واقع شده است صدوق حمل كرده بر آن كه خاك يا سنگ نيز بهم نرسد و تيمم از برف كند و چون مضطر است صحيح است و ديگر به چنين زمينى نيايد .
مع هذا بسند كالصحيح از محمد بن مسلم منقولست كه گفت سؤال كردم از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله عليه كه هر گاه شخصى جنب شود در سفرى كه يافت نشود مگر برف حضرت فرمودند كه مساويست كه غسل كند از برف يا از آب نهر يعنى اگر خوف هلاك نباشد و برف را كه بر بدن مالد آب شود .
چنان كه در حديث كالصحيح از على بن جعفر منقولست كه سؤال كردم از

611