علم كلام به او كرسى مىدادند .
شيخ مفيد و سيد مرتضى و شيخ طوسى هر سه را كرسى داده بودند ، و تا زمان شيخ طوسى تقيه كم بود ، و هر كس اظهار هر مذهبى كه داشت مىكرد تا آن كه علماى عامه به خليفه گفتند كه مذاهب بسيار شده است مىبايد چند مذهب را مقرر سازيم و بر آن اجماع كنيم ، و مذاهب غير آن را از كسى قبول نكنيم چون وزرا بعضى شافعى بودند ، و بعضى مالكى زرها توجيه كردند .
و سيد مرتضى رضى الله عنه نيز قرار داد كه صد و پنجاه هزار تومان بدهد كه مذهب شيعه نيز ظاهر بوده باشد و خود گفت كه من صد هزار تومان از مال خود مىدهم شما پنجاه هزار تومان بدهيد شيعيان تقصير كردند از آن جهت كه اينها اعتبارى ندارد و ما هميشه مذهب خود را آشكار داشته‌ايم و اين خليفه كه مىرود اين معنى بر طرف خواهد شد و عن قريب است كه صاحب الامر صلوات الله عليه ظاهر خواهد شد .
و حكمت الهى نيز اقتضا كرده بود كه اين مذهب مخفى باشد تا اظهار آن بر وجه كمال بدست پادشاهان صفويه انار الله تعالى برهانهم بوده باشد اگر چه در آن زمان آل بويه پادشاهان ايران بودند و شيعه بودند اما نتوانستند كه رفع خلفا كنند با آن كه سعى بسيار نمودند نشد و ايشان نتوانستند كه با وجود خلفا مذهب شيعه را رواج دهند اگر چه در آن زمان علماى شيعه از حد و حصر متجاوز بودند و اطراف عالم از ايشان پر بود و از كتب ابن بابويه ، و شيخ طوسى و شيخ نجاشى ظاهر مىشود كه استادان ايشان كه يگانه آفاق بودند بسيار بوده‌اند چه جاى ديگران .
و در كتابى ديدم كه در زمان على بن بابويه از محدثين در قم دويست هزار محدث بودند و ظاهرا وجهش اين بوده است كه عوام و خواص همه عمل بحديث مىكردند و احاديث را حفظ مىنمودند ، و اميد هست كه إن شاء الله بعد از

477