جملات « لا رهبانيّة فى الإسلام » ، « لا سياحة فى الإسلام » ، « لا نجش فى الإسلام » و « لا إخصاء فى الإسلام » مأنوس بوده است . [1] لذا اين كلمه « فى الاسلام » را هم با آن انس ذهنى اضافه كرده‌اند [2] و به هر حال خواه كلمه « فى الاسلام » در بعضى از منابع وجود داشته باشد يا نه ، ضررى به عموم قاعدهء مزبور وارد نمىسازد . اين مدعا را مىتوان به دو دليل بيان نمود :
دليل اول - اين كه معناى « لا ضرر و لا ضرار فى الاسلام » اين است كه در حقوق و به طور عموم در فقه اسلامى ، حكم ضررى وضع نشده و هر حكم كه اصل وجود يا توسعه و استمرار آن مستلزم ضرر و ضرار بوده باشد در اسلام منفى است . به عبارت ديگر اين يك حكم كلى جهانى است كه در دين اسلامى مقرّر شده است كه احكام موضوعه در اسلام نبايستى به ضرر و ضرار منجر گردد حتى مىتوان گفت كه اگر مسلمانان ببينند كه دو گروه غير مسلمان در حال اضرار به همديگر هستند بايستى مسلمانان جلوگيرى نمايند و اين مطلب با قطع نظر از عموميت قانون « لا ضرر و لا ضرار » از منابع ديگر نيز استفاده مىشود مانند آن روايتى كه علَّامه در كتاب تذكره از محمد بن قيس نقل مىكند كه از امام صادق عليه السّلام پرسيدم كه دو گروه از اهل باطل به پيكار برخاسته‌اند آيا مىتوانم به آنها سلاح جنگ بفروشم ؟ حضرت فرمود وسايل جلوگيرى را بفروش ، مانند سپر ، چكمه و مانند آنها .
دليل دوم - اين كه بودن قيد « في الاسلام » اگر به معناى مسلمين بوده باشد « كه كاملا خلاف ظاهر است » با بودن قيد « على المؤمن » كه فقط در يك روايت نقل شده است [3] هيچ گونه منافاتى با عموميت قاعده « لا ضرر و لا ضرار » ندارد . زيرا حكمى كه براى

[1] ترجمه جملات فوق به ترتيب بدين قرار است : گوشه گيرى در صومعه‌ها در اسلام منفى است ، بيابانگردى كه در عالم مسيحيت شايع بوده است در اسلام منفى است ، تعريف كالا براى فريب دادن مشترى در اسلام منفى است ، اخته كردن در اسلام منفى است .
[2] اين مطلب كه محقق نائينى بيان مىكند فقط منحصر با مثال اين مورد است و الَّا از نظر فن روايت در ساير موارد صحيح نيست .
[3] كتاب الوافى فيض كاشانى جلد سوم ، باب 28 ، به نقل از كافى و تهذيب صفحه 29 - ( المكتبة الاسلامية بطهران ) .

87