اگر چه در رشته‌هاى حقوقى ديگر هم مورد تذكر و تدوين قرار گرفته باشد ، از آن جهت كه مربوط به حيات انسانها و حقوق آن است ، هم در اصول بنيادين حقوق جهانى بشر مورد دارد و هم با نظر به اهداف اين حقوق كه حمايت هر چه بيشتر از حيات انسانها و شئون آن را به عهده گرفته است .
حقوق بشر از ديدگاه اسلام مادّه چهارم جايز نيست گرفتن و بازداشت كردن انسان يا مقيد ساختن آزادى ، يا تبعيد ، يا كيفر دادن او بدون علت شرعى ، و هيچ انسانى را نمىتوان شكنجه بدنى يا روانى يا هر نوع آزارهاى موجب ذلت و قساوت بار يا مخالف كرامت انسانى نمود . هم چنين جايز نيست هيچ فردى از انسان را مورد آزمايشهاى طبى و علمى قرار داد ، مگر با رضايت خود او و مشروط بر اين كه سلامت و زندگى او در معرض خطر قرار نگيرد ، و جايز نيست وضع قوانين استثنايى كه امور ممنوعهء فوق را در اختيار سلطه‌هاى اجرايى قرار بدهد .
توضيح : اين ماده از عالىترين اصول انسانى است كه از اسلام سرچشمه مىگيرد .
اين ماده تحليل مىشود به :
يك - حق آزادى ( جايز نيست گرفتن يا باز داشت كردن يا مقيد ساختن آزادى يا تبعيد يك انسان ) . همان گونه كه در مباحث مربوط به اصل كلى حق آزادى خواهيم گفت اين اصل كلى با نظر به تفسير معقولى كه در بارهء آن خواهيم داشت ، در حقيقت ، نخستين و ضرورىترين عامل چشيدن طعم حيات است ، به طورى كه مىتوان گفت كسى كه از آزادى محروم است ، در حقيقت ، از حياتى كه براى او مطلوب مىباشد محروم است . و هم چنين ممنوعيت قرار دادن يك انسان در معرض آزمايشهاى طبى و علمى نيز مربوط به « حق آزادى » است كه البته در مواردى كه هدف از آزمايش خدمت صادقانه به علوم پزشكى باشد و خود انسان رضايت بدهد مانعى وجود ندارد و در صورتى كه آزمايش موجب اضرار بر انسان بوده باشد انسان نمىتواند از اين حق آزادى استفاده كند ، زيرا در اين صورت ، مشمول احكام حق حيات مىشود كه هيچ كس نمىتواند با تمسّك به حق آزادى آن را مختل سازد .
دو - حق حيات ( ممنوعيت شكنجهء بدنى يا روانى ) . اگر چه حق سلامت بدن و روان

153