كند و همچنين نظر كند در حال اوصيا و اخراج حقوق پس اگر ايشان خلاف وصيت كرده باشند يا فاسق شده باشند تصرف ايشان را باطل گرداند و بدل ايشان جماعتى ديگر تعيين كند و اگر ضعيف باشند ديگرى را به ايشان ضم كند هشتم نظر كردن در امينان قاضى اول و لقطه و جعاله و قباله و ضاله پس هر گاه امينان خائن شده باشند امانتهاى مسلمانان را از ايشان بازگيرد و لقطه و ضاله كه در معرض تلف باشد يا آنكه نفقه آنها برابر قيمت آنها شده باشد بفروشد آنها را و ما عداى آنها را نگاهدارد يا آنكه به كسى دهد كه آنها را يافته باشد نهم فكر كردن در محرران و قسمت كنندگان املاك و كسانى كه گواهان را تزكيه كنند و مترجمان و كسانى كه قاضى اگر كر باشد يا بلغت ايشان عالم نباشد سخنان مدعى و مدعى عليه را به قاضى بفهمانند پس هر كدام از اينها كه فاسق شده باشند به ديگرى تبديل كند دهم نشستن جهت قضا در جائى كه آمدن پيش او به آسانى ميسر گردد يازدهم آنكه روى به قبله بنشيند و بعضى از مجتهدين برآنند كه قاضى پشت به قبله بنشيند و بر خاك و بوريا ننشيند بلكه جهت او فرشى بيندازند دوازدهم آنكه وضو بسازد و جامه خوب بپوشد سيزدهم آنكه به سكينه و وقار از خانه بيرون آيد چهاردهم آنكه بسيار گشاده روئى نكند به حيثيتى كه مردم در سخن گفتن پيش او جرأت كنند و چندان گرفته نيز نباشد كه مانع از سخن گفتن پيش او شود پانزدهم آنكه خالى باشد از آنچه او را مشغول سازد و باعث پراكندگى خاطر او گردد چون غضب و گرسنگى و تشنگى و خوشحالى بسيار و غم بىشمار و بيمارى و بىخوابى و آنچه بدينها ماند شانزدهم حاضر گردانيدن علما در مجلس قضا تا آنكه او را آگاه گردانند بر مأخذ حكم يا خطائى كه از او واقع شود هفدهم حاضر گردانيدن جماعتى از عدول را در مجلس قضا جهت ترتيب خصوم در دعوى و جماعتى كه بر اقرار نمودن مردمان و حكم كردن قاضى گواه شوند و كاتبى عادل و قاسمى امين هجدهم ترغيب نمودن قاضى مدعى و مدعى عليه را به صلح كردن پس اگر از صلح امتناع نمايند حكم كند و اگر آن مسألة بر قاضى مشتبه باشد از خصمين مهلت طلبد [1] تا بر او ظاهر شود و اجتهاد در تحصيل آن كند نوزدهم متفرق ساختن گواهان هر گاه در آن قضيه شك و ريبى داشته باشد اگر گواهان از اهل فضل وعلم نباشند بيستم آنكه كسى كه اقرار به حدى نمايد قاضى او را چنان كند كه شايد او انكار آن كند و از حد خلاص گردد چنانچه حضرت

[1] و اين البته واجبست صدر دام ظله العالى

356