باشد در آن خلاف است بعضى از مجتهدين كشيدن كل آب را واجب مىدانند و بعضى زياده بر هفتاد دلو واجب نمىدانند و اگر غايط تر در چاه افتد يا خون بسيار مثل آنقدر خون كه از ذبح كردن گوسفند بيرون آيد پنجاه دلو بايد كشيد و اگر خون كم ريخته شود مثل آنقدر خون كه از ذبح كبوتر بيرون آيد ده دلو بايد كشيد و هم چنين اگر غايط خشك در چاه افتد و اگر موش در چاه افتد و بميرد و از هم بپاشد يا سگ افتد و زنده بيرون آيد هفت دلو بكشند و اگر موش از هم نپاشيده باشد سه دلو بايد كشيد و اگر خرگوش يا روباه يا گوسفند يا خوك يا سگ يا گربه در چاه بميرد چهل دلو بكشند و همچنين اگر بول مرد در چاه ريزد و اگر گنجشكى در چاه بميرد يكدلو بايد كشيد و هر آبى كه مضاف مثل گلاب و عرق بيدمشك و غير ه به مجرد رسيدن نجاست به او نجس مىشود اگر چه ده كر باشد و وضو و غسل به آن صحيح نيست نزد جميع مجتهدين مگر ابن بابويه كه او تجويز وضو ساختن و غسل كردن به گلاب كرده و باقى مجتهدين تجويز نكرده اند دوم ازپاك كننده ها زمين است كه زير كفش و ته پا ها را طاهر مىسازد و اگر پاى شخصى را بريده باشند و بجاى پا از چوب چيزى ساخته باشند زير آن چوب را نيز طاهر مىسازد سيم ازپاك كننده ها آفتاب است كه طاهر مىسازد زمين نجس را و حصير [1] و بوريا را هر گاه نجس باشد و خشك سازد و همچنين طاهر مىسازد هر چه قابل نقل و تحويل نباشد مثل درخت و ميوه كه بر درخت باشد و درها و پنجره ها كه داخل عمارت شده باشد و اگر از كل نجس ديوارى به طريق چينه بنا شده باشد و آفتاب بر يك روى آن بتابد و كل آن ديوار خشك كند روى ديگر آن ديوار و اندرون او همه پاك مىشود چهارم ازپاك كننده ها آتش است و آن طاهر مىسازد چيزى را كه انگشت [2] يا خاكستر كند اما اگر از كل نجس خشت بزنند و خشت را آجر سازند در طاهر شدن آن خلاف است و همچنين اگر از كل نجس كوزه سازند و شيخ طوسى عليه الرحمة بر آنست كه اين هر دو طاهر مىشود و اين قول قوة [3] دارد پنجم ازپاك كننده ها استحاله است يعنى تغيير صورت و نام شئ نجس مثل آنكه منى حيوان طاهر شود يا سگ در نمكزار افتد و نمك شود ششم انتقال يعنى نجس از جائى به جائى نقل شود مثل خون آدمى كه به شكم پشه [4] رود هفتم انقلاب مثل آنكه خمر سركه شود هشتم نقص مثل شيره انگور كه چون او را بجوشانند نجس مىشود و چون چهار دانگ آن كم شود طاهر مىشود نهم اسلام و آن پاك مىسازد كافر را از

[1] در حصير و بوريا محل تأمل است صدر دام ظله .
[2] در انگشت احوط اجتناب است صدر دام ظله .
[3] بلكه ظاهر نشدن قوة دارد كه صدر دام ظله .
[4] به شرط آنكه در عرف بگويند اين خون شپش يا پشه است صدر دام ظله .

28