آن تصدق كند و مدى چهار يك صاع است يعنى به و زن چهارده هزار چهل جو ميانه است و همچنين قضا و تصدق لازم است اگر عزم بر قضا نداشته باشد تا وقتى كه به رمضان آينده مقدار مدت قضا بماند و در اين مدت بيمار شود يا زن حيض بيند و بدان كه قضاى ماه رمضان را پيش از پيشين فاسد مىتوان ساخت به خوردن و جماع و غير آن و بعد از پيشين حرام است پس اگر بعد از پيشين فاسد سازد به خوردن و غير آن قضا و كفاره لازم مىشود و كفاره آن ده مسكين را طعام دادن است و اگر از آن عاجز شود سه روز روزه بدارد سيم از روزه هاى واجبى آنست كه شخصى خود را به شخصى به اجاره دهد كه قضاى روزه ميت او كند پس بر او واجبست كه بسيار تأخير در قضا نكند و نوعى نمايد كه در عرف گويند كه او مشغول است به قضاى روزه چهارم از روزه هاى واجبى روزه اى است كه بر پدر اين كس واجب [1] بوده و پدر در حال حيات [2] با وجود قدرت بر قضاى آن قضا نكرده باشد پس بر پسر بزرگتر واجبست كه آن را قضا كند و اگر ميت دو پسر داشته باشد كه سال يكى بيشتر باشد و سال يكى كمتر اما آنكه سال او كمتر است بالغ شده باشد بعضى از مجتهدين برآنند كه قضا بر آنكس است كه بالغ است اما اصح آنست كه قضا بر آنكس است كه سال او بيشتر است و اگر هر دو در سن برابر باشند هر يك نصفى قضا كنند اگر عدد قضا جفت باشد و اگر طاق باشد قضاى يك روز آن واجب كفائى است يعنى هر كدام كه آن روز را قضا كنند از ديگرى ساقط مىشود پس اگر هر دو آن روز را روزه بدارند و بعد از پيشين مقارن هم افطار نمايند كفاره آن نزد بعضى از مجتهدين واجب كفائى است و بعضى [3] برآنند كه هر دو بالسويه واجبست قسم پنجم از روزه هاى واجب آنست كه به نذر يا عهد يا سوگند واجب شود و اين بر دو قسم است مطلق و معين مطلق آنست كه نذر كند كه يك روز روزه بدارد و تعيين زمان و مكان ننمايد و معين بر سه قسم است اول آنكه تعيين زمان كند مثل روزه اول ماه رجب دوم آنكه تعيين مكان كند مثل يكى از عتبات عاليات سيم آنكه تعيين زمان و مكان هر دو كند مثل روزه اول ماه رجب در مكه معظمه پس هر گاه از روزه داشتن در آن زمان يا در آن مكان مانعى مثل بيمارى يا سفر ضرورى يا حيض به هم رسد قضا بايد كرد قسم ششم از روزه هاى واجبى روزه دو ماه است به جهت كفاره فاسد كردن روزه ماه رمضان پس هر گاه شخصى بالغ عاقل از روى عمد در روز ماه رمضان روزه را به خوردن يا آشاميدن يا جماع كردن يا مانند آن باطل سازد مخير است در آنكه دو ماه

[1] روزه واجب بر مادر را نيز قضا نمايد على الاحوط چنانچه گذشت صدر دام ظله
[2] مگر فوت در سفر كه قدرت بر قضا در آن شرط نيست صدر دام ظله
[3] فرمايش اين بعض احوط است صدر دام ظله .

105