رقابشان از اين اسارت منحوسه ، گوى سبقت ربودند ، مبدأ طبيعى آن چنان ترقّى و نفوذ را از سياسات اسلاميّه اخذ و به وسيلهء جودت استنباط و حسن تفريع ، اين چنين فروع صحيحه بر آن مرتّب ، و به همان نتايج فائقه نائل شدند و ما مسلمانان به قهقرا برگشتيم ، حال هم كه بعد اللَّتيّا و الَّلتى ، اندك تنبّهى حاصل و مقتضيات احكام دين و اصول مذهبمان را با كمال سر به زيرى از ديگران اخذ و مصداق * ( هذِه ِ بِضاعَتُنا رُدَّتْ إِلَيْنا ) * شد ، باز هم جهله و ظالم پرستان عصر و حاملان شعبهء استبداد دينى درجهء همدستى با ظالمين را به آخرين نقطه منتهى و سلب فعاليت ما يشاء و حاكميت ما يريد ، و مالكيت رقاب ، و عدم مسئوليت عمّا يفعل از جائرين را با اسلاميّت و قرآن منافى شمردند ؛ همانا بر طبق ارادهء استبداديّهء خود و محض همدستى با جائرين ، دين و [1] مذهبى تازه اختراع نموده ، اسمش را اسلام ، و اساسش را بر تشريك طواغيت امّت با ذات احديّت - تقدّست اسماؤه - در صفات مذكوره مبتنى ساختند ! و كتاب جور و استبدادى هم كه به مقتضاى * ( إِنَّ الشَّياطِينَ لَيُوحُونَ إِلى أَوْلِيائِهِمْ ) * ، [2] از كفرستان روسيه بر ايشان نازل ، كه متضمن اين دستور العملهاى جوريّه و مبنى بر همين مبانى است ، [3] قرآن آسمانىاش

[1] . س : حذف شده است .
[2] . انعام ، آيهء 121 * ( وَإِنَّ الشَّياطِينَ لَيُوحُونَ إِلى أَوْلِيائِهِمْ لِيُجادِلُوكُمْ وَإِنْ أَطَعْتُمُوهُمْ إِنَّكُمْ لَمُشْرِكُونَ ) * و شياطين به دوستان خود مطالبى را مخفيانه القا مىكنند تا با شما به مجادله برخيزيد ؛ و اگر از آنها اطاعت كنيد شما هم مشرك خواهيد بود .
[3] . ظاهرا اشاره به قانونى از روسيه است كه محمد على شاه بعد از تعطيل مجلس به جاى قانون اساسى مشروطه پيشنهاد كرد و به نجف ارسال كرد ، ولى اثرى از اين قانون در آثار تاريخى يافت نشد .

92