و اما اين كه از نظر منتها تنافى ندارند زيرا كارى را كه انجام مىدهد اگر با واقع مطابقت داشته باشد حكم واقعى در آنجا وجود دارد و حكم ظاهرى در بين نيست و اگر با واقع مطابقت نداشته حكم واقعى در بين ، فعليت ندارد و حكم ظاهرى فعليت دارد پس با هم در اين مرحله ، اجتماعى ندارند تا نياز به پاسخ باشد . بنا بر اين بهتر آن است كه حكم ظاهرى را قائل باشيم و گر نه نبودن تنافى بين آنها واضح است .
اين چه كارى است كه ميان دو دوست صميمى ، نزاعى خونين و پر كشمكش را فرض كنيم و سالها از جانب آن دو وكالتا به دادگاه و نزد قاضى رويم و هر بار آن را به حكمى محكوم سازيم ! اگر امام ( رضوان الله عليه ) مىفرمايد : « لازم است علماء و مدرسين محترم نگذارند در درسهايى كه مربوط به فقاهت است و حوزه‌هاى فقهى و اصولى از طريقه مشايخ معظم كه تنها راه براى حفظ فقه اسلامى است منحرف شوند و كوشش نمايند كه هر روز بر دقتها ، بحث ، نظرها ، ابتكار و تحقيقها افزوده شود و فقه سنتى كه ارث سلف صالح است و انحراف از آن سست شدن اركان تحقيق و تدقيق است محفوظ بماند و تحقيقات بر تحقيقات اضافه گردد » . ( وصيتنامه الهى ، سياسى ) منظور ايشان از حفظ فقه و فقاهت و فقه جواهرى و فقه سنتى هر گز ، حفظ مباحث غير ضرورى و دست و پا گير نبود ، چه اين كه منظور ما از حذف مباحث غير ضرورى ، سست كردن مباحث ضرورى و غير متعمق بار آوردن طلاب و محصلان نيست و نمىتواند باشد .
بلكه منظور حفظ دقت و اصول و مبانى و تحقيقهاى لازم در استنباط احكام و اجتهاد است و پاسخ دادن به رويدادها از راه منابع و پايه‌هاى شناخت معتبر نه از راه مصلحت انديشى و منابع غير معتبر ، و منظور ما نيز به كار بردن تمامى نيروها و استعدادهاى جوانان حوزه بر روى مباحث ضرورى فقه و موضوعات مفيد و نتيجه بخش استنباط و به هدر ندادن آنهاست .
او از فقهى دفاع مىكند كه ضامن رشد و عظمت ملتهاست ، نه مباحث فقهى كه مايه هدر رفتن امكانات حوزوى و نيروهاى انسانى است .
ايشان در وصيتنامه الهى ، سياسى خويش مىآورد : « از فقه سنتى كه بيانگر مكتب محمد صلى رسالت و امامت است و محمد صلى رشد و عظمت ملتهاست چه احكام اوليه و چه ثانويه كه هر دو مكتب فقه اسلامى است ، ذره اى منحرف نشوند محمد صلى

494