يك توهم و خود ناباورى بيش نيست .
در حالى كه امروز طلاب جوان ما ، مجبورند كه پربارترين فصل عمر خويش را صرف پيدا كردن مرجع ضمير كفايه و مكاسب و رسائل و لمعه و حتى سيوطى و مغنى و هدايه و صمديه كنند و با زحمات و تلاشهاى فراوان با گذشت سالها نتوانند ذهنيت قوى و نيرومندى نسبت به ادبيات و فقه و اصول پيدا نمايند . ما شاهد آنيم كه زنانى در دانشگاههاى كشورهاى اروپايى با ديدن دوره‌هاى بسيار فشرده حساب شده در مباحث اسلامى و فرهنگ جوامع مسلمان و نيز حتى معارف و فرهنگ شيعه و فقه به مرحله صاحب نظرى دست مىيابند ، و كرسيهاى تدريس معارف اسلام را در دانشگاههاى دنيا اشغال مىكنند .
ممكن است بگوييد ، مدرك آنان بىفايده و اطلاعات آنان ناقص است ، ولى اين سخن تا زمانى كه به محك تجربه ننشيند ، درون مايه اى از غرور و بىخبرى و خود بزرگ بينى دارد .
ما نمىگوييم آنان به راستى طعم فقه و معارف اسلامى را چشيده و آن را با همه ابعادش دريافته‌اند ، بلكه ، مقايسه ميان نيروهاى كيفى و كمى حوزه‌هاى خود با آنان داريم ، تا راز سرعت تعلم و نظم علوم و اطلاعات تخصصى آنان را بيابيم .
شكى نيست كه فارق ، استعداد شرقى و غربى نيست بلكه فارق نوع تدوين و تنظيم مباحث علمى است .
امروزه اصول رياضيات همان اصول هزاران سال گذشته است ولى با اين تفاوت رشد بسيار پيدا كرده و جلوه‌هاى فراوان يافته است . ولى محققان و دانشپژوهان امروز براى اطلاع يافتن به اصول و عمق رياضيات هر گز به كتابهاى پيچيده و رمزى و غير منقح هزار سال قبل مراجعه نمىكنند ، و فرزندان ما در مدارس مجبور نيستند اول كتابها و نظريات رياضى ارشميدس و فيثاغورس و ابن هيثم و . . را به ترتيب تعليم ببينند و هر يك را مرحله به مرحله رد و ايراد كنند . بلكه محققان به شيوه اى دقيق و منطقى سير كامل و لازم و منقحى را از رياضيات تدوين كرده‌اند كه در كوتاه ترين زمان و به شايسته ترين وجه آنان كه از استعداد متوسطى هم برخوردار باشند مىتوانند رياضيات را فرا گيرند و اگر چنين شيوه اى به كار گرفته نمىشد ، بديهى است كه در ميان هزاران رياضى خوان ، شايد يك نفر به نتيجه نهايى و قابل قبول دست نمىيافت و آشفتگىهاى فراوان در متدها و

485