است و آن چه اين نظريه را تأييد مىكند همان چيزى است كه در صدر و ذيل كتاب كنز الفوائد آمده ، در صدر آن مىگويد : « اصول فقه را از كتاب شيخ مفيد . . براى بعضى برادران استخراج نموده‌ام . و نظير اين را در ذيل آن مىگويد . [1] در هر حال اين كتاب مشتمل بر بيشتر مسائل علم اصول مىباشد ، از جمله : دلالت امر بر وجوب ، اجزاء ، اجتماع امر و نهى ، واجب تخييرى ، مقدمه واجب ، ضد ، مفهوم و منطوق ، عام و خاص ، حجيت عقل ، عدم حجيت قياس ، خبر واحد ، اجماع ، تعارض اخبار ، استصحاب .
خلاصه شيخ مفيد در رسميت دادن و متداول كردن شيوه اجتهاد به گونه علمى و فنى بسيار كوشا بود و حتى تنها بر تدوين آن بسنده نكرد ، بلكه در جلسات درسى خود كه بزرگانى نظير سيد مرتضى و شيخ طوسى در آن حضور داشته‌اند به آن ترغيب و تحريص مىكرد و از عالمان پيش از خود كه مباحث را به گونه علمى و فنى مطرح كرده بودند - امثال ابن ابى عقيل عمانى و ابن جنيد اسكافى - تجليل نموده و از آنان به بزرگى ياد مىكرد و نسبت به كتابهاى علمى آنها اظهار خوش بينى مىكرد . از اين رو ملا محمد امين استرآبادى ( اخبارى ) شيخ مفيد را عامل مهمى براى نشر افكار ابن جنيد دانسته و در كتاب الفوائد المدنية او را مورد هجوم و اعتراض قرار مىدهد و مىگويد :
نخستين كسانى كه از طريق اصحاب امامان غفلت ورزيدند و بر كلام اصول فقه مبتنى بر افكار عقلى كه در ميان عامه رواج داشت اعتماد كردند محمد بن احمد بن جنيد و حسن بن على بن ابى عقيل بودند كه عمل به قياس مىكردند و از آنجا كه شيخ مفيد نسبت به تصانيف اين دو عالم بزرگ اظهار خوش بينى مىكرد ، طريقه و روش او در ميان متأخرين اصحاب ما رواج يافت . اين روش بالا گرفت تا اين كه نوبت به علامه حلى رسيد و او در بيشتر تصانيف خود بسيارى از قواعد اصولى معمول در ميان عامه را پذيرفت و بدان ملتزم شد و سپس شهيد اول و دوم نيز از او پيروى نمودند . [2] ملا محمد امين استرآبادى حق دارد از شيخ مفيد گله مند باشد و چهره درخشنده ابن جنيد را خدشه دار سازد و بدون حساب او را مورد نكوهش قرار دهد ، زيرا او مىداند كه

[1] كنز الفوائد ، ابو الفتح كراجكى ، ص 186 .
[2] الفوائد المدنية ، ملا محمد امين استرآبادى ، ص 30 .

383