دورهء ششم : از زمان شيرازى و يزدى تا عصر حاضر .
تلاش ما بر اين است كه در اين نوشتار ، ادوار فوق را يكايك مورد بررسى و تحقيق قرار دهيم و موارد اختلاف هر دوره را با ديگر ادوار متذكر شويم . بديهى است كه در لابلاى آن ، ويژگيهاى هر مرحله نيز مورد بحث قرار خواهد گرفت .
< فهرس الموضوعات > دورهء اول : عصر پيامبر ، از بعثت تا رحلت < / فهرس الموضوعات > دورهء اول : عصر پيامبر ، از بعثت تا رحلت اين دوره از زمان بعثت رسول الله ( ص ) در مكه آغاز مىشود و تا زمان رحلت حضرت در مدينه ، يعنى به مدت بيست و سه سال ادامه مىيابد .
در ابتداى اين دوره كه طليعهء پيدايش اسلام و ظهور فقه اسلامى بود ، و هنوز دامنهء آيين جديد وسعت و گسترش نداشت و مسلمانان جمعيت اندكى را تشكيل مىدادند ، شخص پيامبر بيان مسائل فقه و احكام دين را عهده دار بود و در خلال اين مدت « منزل ارقم » در مكه به عنوان نخستين مدرسهء فقهى اسلام به شمار مىرفت كه همه روزه مسلمانها در آن گرد مىآمدند ، و احكام اسلام را از زبان پيامبر اكرم ( ص ) مىشنيدند .
ولى پس از گسترش قلمرو اسلام و افزايش جمعيت پيروان دين جديد ، عده اى بودند كه در مناطقى دور از مركز اسلام مىزيستند و به پيامبر دسترسى نداشتند ، از اين رو پيامبر اكرم ( ص ) جمعى از اصحاب را به سوى آنان گسيل داشت تا احكام دين را از طريق نقل سنت به ايشان بياموزند . گروه اعزامى نيز با دستوراتى از پيامبر به منطقه مزبور مىشتافت و مسلمانهاى آن بخش را به مسائل دينى آگاه مىنمود .
در اينجا شايسته است به اين نكته اشاره شود كه مفهوم « سنت » از نظر شيعه و عامه متفاوت است . اهل تسنن ، سنت را عبارت از قول ، فعل و تقرير پيامبر ( ص ) مىدانند ، حال آن كه به نظر شيعه ، سنت : قول ، فعل و تقرير معصوم است ، چه رسول الله ( ص ) و چه ائمه ( ع ) .
با توجه به اين مطلب و با توجه به اين كه از نظر شيعه بيان فقه در زمان پيامبر و ائمه به نقل سنت بوده است ، ادوار بيان فقه از ديدگاه دو مذهب اختلاف پيدا مىكند .
< فهرس الموضوعات > دورهء دوم < / فهرس الموضوعات > دورهء دوم اين دوره كه از زمان امير المؤمنين على « عليه السلام » در حدود سال 11 هجرى آغاز و تا زمان مرحوم شيخ الطائفه محمد بن حسن طوسى - طاب ثراه - ( 385 - 460 ه . ق )

224