محققان شد . كتاب فقهى او « مكاسب » ، گواه زنده اى بر طرز فكر او است كه سرشار از نظرات ژرفبينانه و مطالب ارزنده است . او در « مكاسب » و ديگر كتابهاى خود شيوه نوينى را در استدلال احكام دينى و مسائل شرعى به كار بسته است كه ويژه اوست و با روش هيچ يك از اسلاف وى سازگار نيست .
ويژگيهاى كتاب « مكاسب » شيخ انصارى در كتاب « مكاسب » اين روش را پيش نگرفته كه از ابتدا خواننده را با توجه دادن به محتواى ادله قانع سازد ، بلكه در پيرامون مسأله به استدلالى عميق و دقيق پرداخته و با دقت بسيار همه زواياى ادله را مورد بررسى قرار داده و با راى صائب خود به جمع آنها همت گماشته است ، تا مانند فقهاى ديگر در هنگام نقد و تحليل ادله به نقض و اشكال گرفتار نشود . او مسأله را عنوان مىكند ، آنگاه آن را تجزيه و تحليل علمى مىكند و براى آن حكمى را به اثبات مىرساند ، سپس با ذكر مقدماتى به مناقشه پيرامون آن مىپردازد و با بيانى شيوا و قلمى رسا آن را به ذهن القاء مىكند ، به گونه اى كه معلم آن را خالى از هر شبههء و اشكالى مىپندارد . پس از آن مقدمات مذكور را مورد اشكال قرار مىدهد و با ذكر دليل همهء آنها را باطل مىكند ، آنگاه براى مسأله ، دليلهاى ديگرى مىآورد و حكم ديگرى را به اثبات مىرساند و نظريهء جديد خود را با ذكر اقوال فقهاى ديگر تاييد مىكند . بعد از همهء اينها ، مقدمات استدلال خود را در بوتهء مناقشه اى دقيق مىافكند ، و دلايل محكم و خدشه ناپذير ديگرى براى آنها مىآورد ، و در نهايت با استشهاد به دلايلى از كتاب و سنت و تأييد گرفتن از اقوال فقها و لغت شناسان به طور قاطعى حكم مسأله را بيان مىكند .
اين روش ابتكارى شيخ در مسائل فقهى باعث شگفتى معاصرين وى شد ، و پس از او تا مدتى از افزودن چيزى بر آن ناتوان ماندند ، و بسيارى از متأخرين وى به نبوغ و برترى علمى او در ميان گذشتگان و آيندگان اعتراف كرده‌اند .
از اينجا بود كه كتاب مكاسب از زمان تأليف تا كنون مورد نظر واقع شده و از ناحيهء فقهاى بزرگ مورد تعليم و تعلم قرار گرفته و آراى دقيق آن در همهء بيانات فقها مشهود است ، و يافتن زواياى دقيق مطالب شيخ معيار ارزنده اى براى سنجش قدرت اجتهاد طلاب علم است از اين رو دانشپژوهان در همهء حوزه‌هاى علمى به مطالعه و تعليم و تعلم

59