از ميان محورهاى ياد شده ، دو محور نخست در گذشته قدرى تبيين گشت . و اما محورهاى ديگر نيازمند توضيح است .
حاكميت جو جمود بر برخى انديشه‌ها اصولا انسان هنگامى كه با يك محيط ، لباس ، غذا و حتى فكر و نظريه و روش بيشتر سر و كار داشته باشد ، بدان خو گرفته و چه بسا ناخودآگاه بدان وابسته مىگردد اين وابستگى و دلبستگى تا مرحله اى ارزشمند مىتواند باشد ، مثل علاقه به وطن و فرهنگ و آداب صحيح اجتماعى ولى در مرحله اى هم ضد ارزش است . مثلا على رغم درك نادرستى يك فكر و انديشه و يا شيوه ، صرفا به دليل وفادارى به سنتها از شكستن جو حاكم ناتوان شده و خود را تسليم آن كند .
عاميان در زندگى خويش از اين گونه وابستگيها و حصارها بسيار دارند و اهل دانش و معرفت اگر چه در مقايسه با آنان از چنين حصارهايى گريخته‌اند ولى آنان نيز متناسب ، سطح و رشته علمى و نيز سنتها و آداب صنفى خويش ، گاه محصور برخى ذهنيتهاى ساختگى مىشوند .
فقيهان نيز اگر چه نسبت به عاميان از بسيار حصارهاى فكرى و عقيدتى در امانند ولى آنان به تناسب با موضوع كار خويش ، گاه تحت تأثير عواملى غير واقعى قرار مىگيرند .
به عنوان مثال در موضوع دفاع از مال ، آن را تا سرحد كشته شدن جايز مىشمرند و چه بسا « من قتل دون ماله او عرضه » را شهيد بدانند ، ولى در دفاع از كيان اسلام و نظام اسلامى هراس داشته و حاضر نباشند كه كوچكترين عملى را براى حفظ آن انجام دهند .
امر به معروف را در مباحث نظرى واجب مىشمرند ولى در عمل گرفتار شبههء تقيه مىگردند . و بزرگترين امر به معروفها مبارزه با حكام فاسد غير دينى را خلاف تقيه مىشمرند . بى توجه به اين كه تقيه نيز براى حفظ اسلام و كيان اسلامى است و چنانچه تقيه ، ذلت و شكست اسلام را به دنبال داشته باشد ، مجالى براى آن نيست .
كتاب جهاد را احيانا بحث مىكنند ، ولى ناخودآگاه معتقدند كه در زمان غيبت هيچ تكليفى جز دعا كردن براى ظهور حضرت حجت ، متوجه امت اسلامى نيست ! كتاب حدود را مورد بررسى قرار مىدهند ولى ناخودآگاه معتقد مىشوند كه اجراء آن منوط به حضور امام معصوم است . نهايتا اكنون حدود الهى تعطيل مىباشد !

482