إسم الكتاب : ادوار فقه و كيفيت بيان آن ( فارسي ) ( عدد الصفحات : 505)

ويژگيهاى مهم اخباريگرى اين است كه آنان بر اصول مسائل بسنده مىكنند و از تفريع رد فروع به اصول و تطبيق عام بر مصاديق اجتناب مىورزند .
در صورتى كه اين خصوصيت و ويژگى اصلا در طبرى مشاهده نمىشود زيرا او در مقام استنباط از تفريع و تطبيق استفاده مىكند و از راه آن حكم شرعى را براى حوادث واقعه بيان مىدارد . اين ادعا با مطالعه و دقت در چند فتوايى كه از او به عنوان نمونه ذكر مىشود ثابت مىگردد .
بنا بر اين أولا - او محدث بود نه اخبارى و ثانيا - اگر نام او را اخبارى بگذاريم صرفا از باب توجه او به نقل احاديث مىباشد ، نه از جهت اين كه او منكر اجتهاد و تفريع و تطبيق و حجيت ظواهر قرآن و اجماع بوده است .
بنا بر اين اگر كسى او را اخبارى بنامد ، منظور اخبارى به معناى عام است نه اخبارى به معناى اصطلاحى و خاص كه داراى اصول معين و مكتب خاص باشد .
بر اين اساس اخباريت او مرحله اى از مراحل سير تكاملى اجتهاد و تفكر اصولى او بوده ، و مانند اخباريت اخباريان از جامعه شيعه و جامعه اهل سنت در عرض اجتهاد و مباين با آن نبوده است ، زيرا آنان منكر اعتبار ظاهر كتاب و اجتهاد هستند ولى طبرى اين چنين نيست .
منابع اجتهاد در بينش طبرى طبرى منابع اجتهاد را عبارت از كتاب و سنت و اجماع مىداند و از قياس سخت پرهيز دارد . او اگر چه اسمى از عقل به عنوان منبع اجتهاد به ميان نياورده است ولى اين دليل انكار وى نسبت به حجيت عقل نيست . زيرا عقل به گونه خاص به عنوان يكى از منابع شناخت احكام شرعى ميان انديشمندان اسلامى ( حتى نزد شيعه ) در زمان او ( اواخر قرن سوم و اوايل قرن چهارم ) مطرح نبوده است .
اگر چه نمىتوان تاريخ دقيقى براى طرح مبحث حجيت عقل در منابع شناخت احكام تعيين نمود ، ولى آن چه پس از بررسى و كاوش مىتوان بدان مظنون شد ، اين است كه عقل به گونه خاص ، در اوايل نيمه قرن چهارم ، در صحنه استنباط احكام شرعى به عنوان يكى از طرق معتبر دستيابى به وحى وارد شده و تا كنون اين نظريه بر جاى مانده است .
نخستين كسى كه عقل را به گونه خاص در رديف منابع اجتهاد قرار داده است بزرگ

398