3 - حديث ديگرى از امام صادق ( ع ) كه فرمود : « علينا بإلقاء الاصول و عليكم التفريع ؛ ما اصول احكام و قوانين كلى احكام را بيان مىكنيم ، اما شما تفريع كنيد » . اجتهاد از نظر شيعيان عبارت است از : « رد فروع إلى اصول » و تطبيق قوانين كلى بر مصاديق خارجى . مسلمانان بايد اين كار را انجام دهند .
امام مىگويد : « وظيفهء ما اين است كه اصول احكام و قوانين كلى احكام را براى شما بيان كنيم ، اما تفريع براى شماست . شما بايد تفريع كنيد . » كم « در حديث ضمير جمع است و همه را در بر مىگيرد ، نه تنها زن يا تنها مرد را .
4 - امام هشتم فرمود : « علينا ان نلقى الاصول و عليكم ان تتفرعوا ، بر شماست كه تفريع كنيد و بر ماست كه اصول را بيان كنيم . » اينجا نيز نه فقط زن مطرح است و نه فقط مرد ، بلكه اهل ايمان مطرح مىباشد كه زنان و مردان را در بر مىگيرد .
5 - خبر معروف : « المجتهد اذا اجتهد فاصاب فله اجران ، و ان اجتهد فاخطأ فله اجر واحد » ، در اينجا مراد مجتهد كلى است ، نه زن يا مرد . بنا بر اين حكم اجتهاد كه وجوب كفايى است ، شامل زن و مرد مىشود .
تعليم و تعلم زن از مرد و مرد از زن در پاسخ به اين كه آيا آموزش زنان نزد مردان در مبانى و پايه‌هاى شناخت منع شده يا خير ، بايد گفت چنين چيزى اصلا وجود ندارد . در منابع و پايه‌هاى شناخت هيچ اشكالى در بارهء يادگيرى زنان نزد مردان يا مردان نزد زنان ذكر نشده . زنان مىتوانند نزد مردان و مردان نزد زنان آموزش ببينند و اين به دليل اطلاق ادلهء فقهى اجتهادى تعليم و تعلم است . بدين گونه پاسخ و پرسش در دانشگاهها و جاهاى ديگر بين پسران و دختران بىاشكال است .
به هر رو ، اطلاق دليل نمايانگر آن است كه در جامعهء اسلامى محدوديتى در ارتباط با افراد جامعه در زمينهء تعليم و تعلم نيست ، مگر زمانى كه ارزشهاى اسلامى به خطر افتد .
علاوه روش هميشگى از زمان پيامبر خدا و امامان بر شاگردى زنان نزد مردان بوده و هيچ منعى صادر نشده است .

367